Author :
Abstract
Türkiye’de tek partiden çok partiye geçiş yıllarında yaşanan yapısal değişimler, kimi kavramların tamamen unutulmasına, kimi kavramlara yüklenen anlamların değişimine neden olmuştur. Çalışmanın merkezindeki milli irade kavramı Kurtuluş Savaşı ideolojisi olarak Türk siyasal hayatına giren, çok partili dönemle birlikte yeni anlamlarla güçlendirilen ve bu nedenle her devrin kavramı nitelemesini hak eden bir özelliğe sahiptir. Tek partili dönemde birlik, beraberlik, ulusal egemenlik, halkçılık olarak kodlanan milli irade, çok partili dönemde demokrasiyi, seçimleri, oy çokluğunu tanımlar hale gelmiştir. Kavramın tarihsel süreçte geçirdiği bu zorunlu değişimin yanı sıra siyasal kullanıma bağlı olarak kendi içindeki değişimi de dikkat çekicidir. Milli irade kavramı, önce devletin/iktidarın meşruiyetine, sonra tahakkümüne dayanak olarak kullanılmıştır.
Keywords
Abstract
The structural changes which emerged in the transition from the single to the multi-party era in Turkey caused some concepts either to be forgotten completely or change their meanings. The national will which is at the center of this article, entered political life as an ideology of the war of independence, strengthen with new meanings gained with the multi-party system, so deserved the qualification that the concept of all seasons. The national will which is code as unity, solidarity, independence, populism in the single party era, to come to define democracy, elections, plurality in the multi-party system. This obligatory changing of the concept in the historical process, also changing within itself that it is invincible as depending on the political usage. It will is used firstly legitimation of the state/power, as the base of domination later.
Keywords
- (2 Şubat 1949). ‚İncedayının Aydındaki konuşması‛. Cumhuriyet Gazetesi. 1-3.
- (2 Şubat 1949). ‚İncedayının Aydındaki konuşması‛. Cumhuriyet Gazetesi. 1-3.Ağaoğulları, M. A. (1986). Halk ya da ulus egemenliğinin kuramsal temelleri üzerine birkaç düşünce. SBF Dergisi, 41 (1): 131-152.
- Atatürk’ün söylev ve demeçleri 1919-1938 (2006). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
- Ateş, S. (1991). Milli hâkimiyet prensibinin tarihi gelişimi ve Türk inkılabındaki yeri. Kema- list Atılım Birliği Yayınları.
- Aydemir, Ş. S. (1975). İkinci adam. Remzi Kitabevi.Baban, C. (2009). Politika galerisi. Timaş Yayınları.
- Barutçu, F. A. (1977). Siyasi anılar. Milliyet Yayınları.
- Başkanlık Cumhuriyet Arşivleri. (1946). Halkı partiden soğutan ve acilen izalesi lazım gelenamiller hakkında CHP Tokat milletvekili Galip Pekel'in raporu. Yer No: 42-249-13. Boratav, K. (1982). Türkiye’de devletçilik. Savaş Yayınevi.
- Bozkurt, G. (1989). Milli egemenlik panellerinde sunulan bildiriler. (Der.) Milli ege-menlik kavramının tarihsel gelişimi (15-19). TBMM Kültür ve Sanat Kurulu Ya-yınları.Burçak, R. S. (1979). Türkiye’de demokrasiye geçiş. Olgaç Yayınları.
- Burçak R. S (1994). Türkiye’de milli iradenin zaferi. Demokratlar Kulübü Yayınları. Çavdar, T. (2004). Türkiye’nin demokrasi tarihi (1839- 1950). İmge Kitabevi.
- Çelebi, A. (2012). Demokratik bir anayasanın siyasal yapıtaşları: halk egemenliği ve siyasal temsilin demokratikleştirilmesi. Toplum ve Bilim Dergisi, 124, 36-61.
- Çevik, Z. (2002). Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti rejiminin ilk anayasası: Teş-kilât-ı esasiye kanunu. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 26, 27-38.
- Demokrat Parti Tüzük ve Programı (1951). Güneş Matbaacılık.
- Doğan, E. (2019). 2. Meşrutiyet döneminden Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına halkçılık fikrinin gelişimi. İnsan ve İnsan Dergisi, 20, 131-144.
- Erim, N. (2005). Günlükler 1925-1979. Yapı Kredi Yayınları.
- Eroğlu, H. (1985). Birinci milli egemenlik sempozyumu. (Der.) Kurtuluş savaşı ve ulusal egemenlik kavramı (58-80). TBMM Basımevi.
- Feyzioğlu, T. (1988). Türk milli mücadelesinin ve Atatürkçülüğün temel ilkelerinden biri ola- rak millet egemenliği. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
- Haspolat, E. (2011). Meşrutiyetin üç halkçılığı ve Kemalist halkçılığa etkileri. AtatürkYolu Dergisi, 47, 557-584.
- İnsel, A. (1990). Ulusal egemenlik kavramı üzerine birkaç gözlem. Birikim Dergisi, 14, İrade-i milliye tıpkıbasım ve yeni harflerle (2004). Sivas Belediyesi Yayınları.
- Kapani, M. (27 Şubat 1966). ‚Milli irade efsanesi‛. Milliyet Gazetesi. 2.
- Kapani, M. (1981). Kamu hürriyetleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
- Karpat, K. (2010). Osmanlı’dan günümüze asker ve siyaset (Çev.: G. Ayas). Timaş Yayınla- rı.
- Kışlalı, A. T. (2013). Atatürk’e saldırmanın dayanılmaz hafifliği. İmge Kitabevi.Küçükömer, İ. (2 Ekim 1965). ‚Milli irade hikâyesi‛. Akşam Gazetesi. 2.
- Laclau, E. (1996). Evrensellik, kimlik ve özgürleşme (Çev.: Ertuğrul Başer). Birikim Yayın- ları.
- Laclau, E. (2005). Popülist akıl üzerine (Çev.: N. B. Çelik). Epos Yayınları.
- Milli egemenlik makaleler antolojisi (1985). Milli Kütüphane Başkanlığı Yayınları.Nadir, N. (26 Ağustos 1945). ‚Yaşasın Demokrasi‛. Cumhuriyet Gazetesi. 1.
- Okandan, R. G. (1961). Milli hâkimiyet, milli irade mefhumlarının ve kuvvetler birliğisisteminin esas teşkilat hukukumuza girişi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 27 (1-4), 21-33.
- Özlük, E. (2012). Uluslararası ilişkilerde devlet egemenliğinin dönüşüm sorunu [Yayımlan- mamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Şaylan, G. ve Tekeli İ. (1978). Türkiye’de halkçılık ideolojisinin evrimi. Toplum ve Bilim Dergisi, 6-7, 44-105.
- Tanör, B. (2008). Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri (1789-1980). Yapı Kredi Yayınları. TBMM Tutanakları. (2 Haziran 1950). 5. Birleşim.
- -----------. (11 Ocak 1952). 25. Birleşim.
- -----------. (15 Kasım 1954). 4. Birleşim.-----------. (21 Mayıs 1955). 79. Birleşim.-----------. (25 Şubat 1957). 46. Birleşim.-----------. (5 Temmuz 1954). 17. Birleşim.-----------. (6 Haziran 1956). 73. Birleşim.-----------. (7 Ağustos 1951). 110. Birleşim.
- Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet döneminin iktisadi tarihi (1923-1950). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Toker, M.(1970). Tek partiden çok partiye. Milliyet Yayınları.
- Tokgöz, T. (17 Nisan 1962). Halkçılığın hikâyesi. 2. Yön Dergisi, 25, 17.
- Tunçay, M. (1981). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek-parti yönetiminin kurulması (1923-1931). Yurt Yayınları.
- Turan, İ. (1985). Birinci milli egemenlik sempozyumu. (Der.) Ulusal egemenlik ve siyasal katılma (Der.) (88-102). TBMM Basımevi.
- -----------. (2002). İsmet İnönü ve tek dereceli ilk seçimler üzerine seçmeler. İnönü Vakfı Ya------------. (2003). İsmet İnönü konuşma, demeç, makale, mesaj ve söyleşiler 1933-1938, 1944- 1950. İnönü Vakfı Yayınları.
- Uçar, F. (2020). Mustafa Kemal Paşa’nın meclis açış konuşmalarında ‚milli irade‛ kav-ramına yönelik değerlendirmeleri (1923-1938). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araş- tırmaları Dergisi, 49, 347-358.
- Yetkin, Ç. (1983). Türkiye’de tek parti yönetimi (1930-1945). Altın Kitaplar Yayınevi. ELEKTRONİK KAYNAK
- ‚Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi Açılış Konuşmaları‛.https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/meclis_acilis.html (Erişim Tarihi: 05.08.2021).
