Kurşunlu Takım Şelaleleri (Tekkeköy/Samsun): Korunan Alanların Seçiminde Kullanılan Kriterler Açısından Bir Değerlendirme
Author :
Abstract
Günümüzde doğa koruma çalışmaları, doğayı koruma işlevi yanında, kırsal alanların sürdürülebilir kalkınmasına ve yoksulluğun azaltılmasına da katkı yapmaktadır. Koruma alanlarının belirlenmesi ve sınıflandırılmasındaki amaç, korunması gereken alanların koruma amaçlarını belirleyerek mevcut duruma uygun yönetim ve koruma stratejilerinin belirlenmesidir. Bu çalışmada Karadeniz Bölgesi’nin Orta Karadeniz Bölümünde ve Samsun’un Tekkeköy ilçesi sınırları içinde yer alan Kurşunlu Takım Şelaleleri incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Kurşunlu Takım Şelalelerinin de üzerinde bulunduğu Yazılar Deresi havzasının potansiyelini araştırmak, ulusal ve uluslararası düzeydeki doğa koruma ölçütleri kapsamında değerlendirmektir. Çalışma büyük kısmıyla arazi çalışmalarına dayalı olarak hazırlanmıştır. Bu kapsamda farklı dönemlerde sahaya gidilmiş, havadan ve yerden fotoğraflar alınmış ve gerekli ölçümler yapılmıştır. Ayrıca, uzaktan algılama yöntemlerinden de yararlanılmış; literatürden ve araziden toplanan veriler Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında işlenerek yorumlanmıştır. Yaklaşık 7 km uzunluğa ve 570,91 hektar su toplama alınana sahip havzanın 271,27 hektarı (%47,52) orman, 181,34 hektarı (%31,76) tarla ve 118,30 hektarı (%20,72) fındık bahçelerinden oluşmaktadır. Kurşunlu Takım Şelaleleri, Yazılar Deresi boyunca art arda sıralanmış, farklı düşme yüksekliklerine sahip 7 basamaktan oluşmaktadır. Halen Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından çevre düzenlemeleri yapılarak turizme açılan saha yaz aylarında ziyaretçi akınına uğramaktadır. Yapılan incelemede sahanın “Tabiat Anıtı” ölçütlerine uygun olduğu ve koruma altına alınması gerektiği değerlendirilmiştir. Eşsiz bir güzelliğe sahip bu doğa harikası oluşumun koruma altına alınması ve sürdürülebilir bir turizm planlamasının yapılmasının ardından turizme kazandırılması yöre ve bölge turizmi açısından önemli bir kazanç olacaktır.
Keywords
Abstract
Nowadays, nature conservation studies contribute to the sustainable development of rural areas and alleviation of poverty, as well as the function of protecting nature. The purpose of determining and classifying the protected areas is to determine the protection objectives of the areas that need to be protected and to determine the appropriate management and protection strategies for the current situation. In this study, Kurşunlu Team Waterfalls located in the Central Black Sea Section of the Black Sea Region and within the borders of Tekkeköy district of Samsun were examined. The aim of the study is to investigate the potential of the Yazılar Creek basin, on which Kurşunlu Team Waterfalls are located, and to evaluate it within the scope of national and international nature protection criteria. The study is mostly based on field studies. In this context, the field was visited at different times, aerial and ground photographs were taken and necessary measurements were made. In addition, remote sensing methods were also used; The data collected from the literature and field were processed and interpreted in the Geographical Information Systems. The basin, which has a length of approximately 7 km and a catchment area of 570.91 hectares, consists of 271.27 hectares (47.52%) forest, 181.34 hectares (31.76%) field and 118.30 hectares (20.72%) hazelnut orchards. Kurşunlu Team Waterfalls consist of 7 steps with different fall heights lined up along the Yazılar Creek. The area, which was opened to tourism after environmental arrangements were made by Samsun Metropolitan Municipality, is flooded by visitors in summer months. In the examination, it was evaluated that the site complies with the criteria of "Natural Monument" and should be taken under protection. Taking this natural wonder formation with a unique beauty under protection and bringing it to tourism after a sustainable tourism planning will be an important gain for local and regional tourism.
Keywords
- Akalın, O. (2007). Korunan alan planlaması ve yönetimi. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü.
- Arınç, K. (2002). Rekreasyonel açıdan değerlendirilmesi gereken bir yöre: Günpınar Çağlayanı ve çevresi (Şuhul Vadisi-Darende). Türk Coğrafya Dergisi, 39, 1-20.
- Atayeter, Y., Çiloğlu, M. H. ve Büyükkal, A. H. (2007). Uçansu Çağlayanları (Gebiz- Antalya). Marmara Coğrafya Dergisi, 16, 207-222.
- Aylar, F. ve Zeybek, H. İ. (2018). Çorum ili doğal turistik çekicilikleri destinasyonuna bir katkı: Susuz (Güm Güm) Şelalesi. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu.
- Aylar, F. (Ed.). (2019). Azdavay ilçesi doğal turistik çekicilikleri destinasyonuna bir katkı: Saray Şelalesi. Gece Akademi Yayıncılık.
- Aylar, F., Gürgöze, S. ve Bahadır, M. (2021). Harmancık şelalesi, Çorum/Türkiye. Kesit Akademi Dergisi, 7 (28), 263-284.
- Bağcı, H. R. (2017). Yeşilırmak Deltası’nda (Çarşamba/Samsun) doğal ortam insan ilişkileri ve doğal çevre planlaması *Yayımlanmamış doktora tezi+. Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Bağcı, H. R. (Ed.). (2021). Tekkeköy’ün yakın tarihine bir katkı: Tekkeköy’de arazi örtüsü ve zamansal değişimin değerlendirilmesi (1990-2018). Serander.
- Bahadır, M. (2012). Eber ve Akşehir göllerinin bütünleşik kıyı alanları yönetimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10 (1), 63-90.
- Bahadır, M. (2014). Kovada Gölü Milli Parkı’nın sürdürülebilir yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18 (30), 287-309.
- Batinaş, R. (2010). The methodology for assessing the potential attractiveness of water- falls as tourist attractions. Studia Universitatis Babeş–Bolyai, 205-212.
- Beisel, R., Jr. (2006). International waterfall classification system. Outskirts Press.
- Brouder, A. (2010). International union for conservation of nature. In Handbook of trans- national economic governance regimes (pp. 953-968). Brill Nijhoff.
- Çetinkaya, S. (2017). Nebiler (Aşıklar) ve Ece Şelaleleri ve yakın çevresinin turizm po- tansiyelinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40 (14), 242-258.
- Dearden, P. (Ed.). (2010). Resource and environmental management in Canada: Addressing conflict and uncertainty (Fourth edition). Oxford University Press.
- Deguignet M., Juffe-Bignoli D., Harrison J., MacSharry B., Burgess N. and Kingston N. (2014). United Nations list of protected areas. UNEP-WCMC.
- Demir, M. ve Bulut, Y. (2016). İspir-Yedigöller bölgesi fiziksel kaynak değerlerinin ko- runan alan kriterleri yönünden araştırılması. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 3 (1), 76-85.
- Demir, M. and Özer, S. (2014). Evaluation of Tortum Waterfall according to the criteria used in the selection of protected areas in Turkey. Polish Journal Environmental Studies, 23 (5), 1555-1563.
- Doğanay, H. (2000). Türkiye’de az tanınan üç doğa harikası: Tomara-Sarıkayalar ve Muradiye Çağlayanları. Doğu Coğrafya Dergisi, 3, 1-25.
- Doğanay, H. ve Zaman, S. (2001) Kurşunlu ve Düden Çağlayanları: Coğrafi bir tanıtım. Doğu Coğrafya Dergisi, 7 (5), 1-35.
- Doğanay, H. ve Zaman, S. (2013). Türkiye turizm coğrafyası (güncellenmiş 4. baskı). Pe- gem Akademi.
- Dudley, N. (Ed.) (2008). Guidelines for applying protected area management categories. IUCN.
- Erkal, T. (1991). Çarşamba Ovası (Yeşilırmak Deltası) ve çevresinin jeomorfolojisi *Yayın- lanmamış doktora tezi+. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü.
- Erkal, T. (1993). Yeşilırmak Deltası ve çevresinin jeomorfolojisi. Jeomorfoloji Dergisi, 20, 3-28.
- Emilien, A., Poulin, P., Cani, M. P. and Vimont, U. (2015). Interactive procedural model- ling of coherent waterfall scenes. In "Computer Graphics Forum", Vol. 34, pp. 2235. Wiley Online Library.
- Forester, R. R. (1973). Planing for man and nature in national parks. IUCN.
- Gülez, S. (1992). Effect of public opinion on national park planning in Turkey: A Case Study. Environmental Management 16, 354-362.
- Hepcan Ş. ve Güney A. (1996). Doğa koruma alanlarında yeni yönetim kategorilerinin önemi. Ekoloji ve Çevre Dergisi. 20, 6.
- Hepcan Ş., Hepcan, Ç.C., Bouwma I.M., Jongman R.H.G. and Özkan, M.B. (2009). Eco- logical networks as a new approach for nature conservation in Turkey: A case study of İzmir Province. Landscape and Urban Planning, 90, 1-11.
- Holmes, G. and Brockington, D. (2012). Protected areas-what people say about well- being. Biodiversity conservation and poverty alleviation: Exploring the evidence for a link, 160-173.
- Hudson, B. J. (1998). Waterfalls resources for tourism. Annals of Tourism Research, 25,
- IUCN (2021). Category III: Natural Monument or Feature. International Union for Conservation of Nature.
- Resmi_Gazete (1983). Milli Parklar Kanunu. Vol. 2873.
- Keskin, İ. (2011). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Samsun E36 ve F36 Paftaları, 149.
- Koç, Y. ve Soykan, A. (2020). Dünyada ve Türkiye’de doğa korumanın kuramsal temel- leri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 86-99.
- Koday, Z. ve Demir, M. (2011). Keklik Şelalesi (Sarıkamış-Kars) doğal çevre özellikleri ve beşerî ekonomik potansiyeli. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), 298-306.
- MGM, (2021) Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Yayımlanmamış Rasat Verile- ri.
- Mumcu, Ü. (2017). Yeşilırmak Deltası (Çarşamba/Samsun) orta ve batı kesiminin floristik, fitososyolojik ve ekolojik yönden araştırılması *Yayımlanmamış doktora tezi]. Ondokuzmayıs Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü.
- Mombeshora, S. and Le B.S. (2009) Parks-people conflicts: the case of Gonarezhou Na- tional Park and the Chitsa community in south-east Zimbabwe, Biodiversity and Conservation, 18, 2601-2623.
- Plumb, G. A. (1993). A scale for comparing the visual magnitude of waterfalls. Earth- Science Reviews, 34, 261-270.
- Stolton, S. and Dudley, N. (2010). Arguments for Protected Area. London: Eartscan.
- Tülek, B. ve Atik, M. (2013). Doğa korumada ekolojik ağlar; habitat bağlantıları ve An- talya Düzlerçamı yaban hayatı geliştirme sahası örneğinde incelenmesi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6 (1), 01-06.
- Türkyılmaz, B. (2012). Doğal sitler-İzmir ve çevresinde irdelenmesi. TMMOB Kent Sem- pozyumu, Ankara.
- UNEP (2021). “United Nations Environment Programme, Protected Planet Report 2020”. URL. https://www.unep.org/resources/protected-planet-report-2020 (Erişim Tarihi: 02.11.2021).
- Uzun, S., Uzun, A., Yılmaz, C. ve Zeybek, H. İ. (2005). Erfelek Çağlayanları. Doğu Coğ- rafya Dergisi, 14, 331-349.
- Uzun, A. ve Zeybek, H. İ. (2018). Çağlayandibi Çağlayanı, Gümüşhane/Türkiye. 20-22 Eylül 2018. 2. Uluslararası Sürdürülebilir Turizm Sempozyumu.
- Worboys, G. L., Francis, W. and Lockwood, M. (2010). Connectivity conservation mana- gement: A global guide. Earthscan.
- Worboys, G. L., Lockwood, M., Kothari, A., Feary, S. and Pulsford, I. (Ed) (2015). Pro- tected area governance and management. ANU Press.
- Yılmaz, C. (Ed.) (2013). İlkçağdan günümüze canik. Samsun: Canik Belediyesi, İhlas Gaze- tecilik.
- Yılmaz, C. ve Zeybek, H. İ. (Ed.) (2016). Samsun Coğrafyası. Canik Belediyesi, Uğur Of- set.
- Yücel, M. ve Babuş, D. (2005). Doğa korumanın tarihçesi ve Türkiye’deki gelişmeler. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü DOA Dergisi, 11, 151-175.
- Zeybek, H. İ. (2000). Ocaklı Çağlayanı (Pazar-Tokat). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Dergisi, Coğrafya Serisi, 1 (1), 171-188.
- Zeybek, H.İ., Aylar, F. ve Dinçer, H. (2020). Değirmendere şelalesi (Ulus/Bartın), doğal ortam özellikleri ve turizm potansiyeli. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 349-373.
- URL-1. “Türkiye Cumhuriyeti Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi Nezdinde Daimi Tem- silciliği”. http://cenevreofisi.dt.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/203426 (Erişim Tarihi: 10.09.2021).
- URL-2. IUCN, International Union for Conservation of Nature, Protected Area Categories System. https://www.iucn.org/theme/protectedareas/about/protected-area-categories (Erişim Tarihi: 18.09.2021).
- URL-4. Milli Parklar Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2873.pdf (Erişim Tarihi: 04.10.2021).
- URL-5. Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Belgeler/Korunan%20Alanlar%20Listes i/1-%20Milli%20Parklar.pdf (Erişim Tarihi: 10.10.2021).
- URL-6. World Waterfall Datebase, https://www.worldwaterfalldatabase.com/help#types (Erişim Tarihi: 15.10.2021).
- URL-7. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Arazileri Bilgilendirme ve Değerlendirme Portalı, https://tad.tarim.gov.tr/TadPortal/OvalarPortali (Erişim Tarihi: 25.10.2021).
- URL-8. Türkiye İstatistik Kurumu İstatistik Veri Portalı, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-SistemiSonuclari-2020-37210 (Erişim Tarihi: 26.10.2021).
- URL-10. Resmi Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120719-3.htm (Erişim Tarihi: 30.10.2021).
- URL-11. Milli parklar Yönetmeliği, https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTu r=7&MevzuatNo=5413&MevzuatTertip=5 (Erişim Tarihi: 01.11.2021).
