Author:
Abstract
Türk sanatı üzerine yapılan araştırmalar son yıllarda figürlü bezemeye daha yakından bakmaya başlamış, özellikle sembolik anlamları ile ilgili birçok yeni görüşler ortaya konulmuştur. Sülüngiller familyasına ait bir kuş türü olan tavus kuşu, erkeğine ait süslü tüylere sahip geniş yelpaze biçimindeki kuyruğundan dolayı dikkat çekmiş birçok uygarlığın ikonografisinde önemli bir sembol olmuştur. İkonografik açıdan incelendiğinde tavus kuşu İslam öncesi Orta Asya Türk kültürü çevresinde hükümdar egemenliğini anlatmak için kullanılan sembollerdendir. Bu durum İslamiyet’in kabulünden sonraki dönemlerde de devam etmiştir. Hükümdarların tasvir edildiği taht sahnelerinde, tahtın üstünde ve altında tavus kuşlarına rastlanmaktadır. Tavus kuşu, Orta Asya Türk kültüründe güzellik, itibar ve şerefi simgelediği de bilinmektedir. Bu nedenle saray gibi görkemli yapıların bezemesinde çok sık rastlanmaktadır. İslamiyet’in kabulünden sonra daha çok cennet kuşu olarak nitelendirilmiş ve cenneti sembolize etmektedir. Türk sanatının erken evrelerinden başlayarak Osmanlı döneminin sonlarına kadar çeşitli alanlarda bezeme unsuru olarak kullanılan tavus kuşları estetik görünümlerinin yanı sıra sembolik anlamları ile zengin ve gizemli bir dünyayı gözler önüne sermektedir.
Keywords
Abstract
Recent researches on Turkish art has begun to dwell more closely on the figural decoration, and new opinions have been asserted particularily regarding the symbolic meaning of the figures.Peacok, a bird species from phasianidae family, has attracted great attention and has been a significant symbol in iconography of many civilization thanks to its tale formed by an artsy feather particularly seen in the male kind. When analyzed in terms of iconography, it is clearly seen that the peacock figure is an emblem used to represent the sovereignty of the monarch in the pre-Islam Middle-Asian Turkish culture. This tradition has also carried on after the acceptance of Islam. The peacock figure also prevails above and below the thrones in the scenes that depicted the monarchs’ thrones. Moreover, it is known that the peacock figure represents beauty, status and honor in the Middle-Asian Turkish culture. Therefore, the figure is frequent in the decoration of magnificent buildings like palaces. Following the acceptance of Islam, the peacock figure has been identified as the ‘heaven bird’ symbolizing heaven. The portrayal of streams in the heaven with huge rivers has led the use of peacock figure in the structures related to water. Used as a decoration element in various areas from the early ages of Turkish art to the end of Ottoman era, the peacock figure, along with its aesthetical outlook, has presented a mysterious and prosperous world through its symbolic meaning.