Fransızcanın Türkiye Serüveni

Author :  

DOI : 10.29228/kesit.57966
Year-Number: 2022-31
Yayımlanma Tarihi: 2022-06-10 11:00:14.0
Language : Türkçe
Konu : Yabancı Dil Eğitimi
Number of pages: 91-136
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

17. yüzyıldan başlayarak 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar Osmanlı İmparatorluğu ve onun ardından kurulan genç Türkiye Cumhuriyeti nezdinde Fransızca, her daim birinci yabancı dil olma ayrıcalığını korumuştur. Ancak I. Dünya Savaşı (1914-1918)’nın hemen ardından küresel ölçekte siyasi ve ekonomik güç dengelerinin değişmesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri’nin dünya sahnesine çıkması, II. Dünya Savaşı (1939-1945)’nın hemen ardından da bilhassa bilim ve teknoloji alanında egemenliğinin artmasına bağlı olarak İngilizce de bir dünya dili haline gelir. Bununla birlikte, sözü edilen yıllarda Türkiye’nin Fransa ile olan siyasi ilişkilerinde yaşanan kimi olumsuzluklar sebebiyle de Fransızca Türkiye’deki eski görkemini yavaş yavaş yitirerek, tüm dünyada olduğu gibi başta diplomasi olmak üzere, eğitim, sanat ve kültür gibi pek çok alanda yerini İngilizceye bırakır. Bu çalışmada, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e, Cumhuriyet’ten de günümüze yaklaşık beş asırlık bir süreçte Türklerin Batılılaşma çabalarına aracılık eden Fransızcanın dünü ve bugünü tarihsel bir perspektifle incelenmiştir.  

Keywords

Abstract

French had enjoyed its privilege of being the primary foreign language from the 17th century until the second half of the 20th century in the Ottoman Empire and the young Turkish Republic established afterwards. However, also English became a world language due to the debut of the United States of America on the world stage with the changes in the political and economic balances of power on a global scale immediately after the World War I (1914-1918) as well as the increased dominance of the United States, especially in the field of science and technology, following the World War II (1939-1945). Besides, French slowly lost its former glory, backed up by the deterioration of the political relations of Turkey with France in the aforementioned years, and ceded its place to English in many fields such as education, art and culture, particularly diplomacy, in the country as in the whole world. Embracing a historical perspective, this study examines the past and present of French, which mediated the Westernization efforts of the Turkish people over a period of nearly five centuries extending from the Ottoman Empire to the Republic of Turkey, and from the Republic of Turkey to the present day.

Keywords

Kaynakça

  • Acartürk, E., & Kılıç, R. (2011). Osmanlı Devleti’nde kapitülasyonların iktisadi ve siyasi perspektiften analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 1-21. https://dergipark.org.tr/tr/pub/huniibf/issue/7865/103707
  • Akpınar, M. (2015). Osmanlı hariciye nazırları (1836-1922). Sosyal ve Beşerî Bilimler Araş- tırmaları Dergisi, 16(35), 173-205. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobbiad/issue/36421/412538
  • Aksoy, E. (2007). La francophonie en Turquie de l’Empire à nos jours. Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde [En ligne], (38/39), 1-8. https://doi.org/10.4000/dhfles.138
  • Aksoy, E. (2015). Başlangıcından günümüze Türkiye’de Fransız okulları. Synergies Turquie, (8), 29-46. https://gerflint.fr/Base/Turquie8/aksoy.pdf
  • Altunya, N. (2006). Gazi eğitim enstitüsü: Gazi orta öğretmen okulu ve eğitim enstitüsü (1926-1980). Gazi Üniversitesi Yayını.
  • Ata, R. (2014). Mustafa Reşit paşa ve tanzimat. Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakülte- si Dergisi, 1(1), 159-175. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/111720
  • Aydın, M. (2016, 24 Mart). Unsustainable agreement between Turkey and the EU. Hür- riyet Daily News. https://www.hurriyetdailynews.com/opinion/mustafaaydin/unsustainable-agreement-between-turkey-and-the-eu-96829
  • Ayhan, V., Dalar, M., & Ataman, M. (2010). Fransa’daki Türkiye algısı: Türk dış politi- kası ve AB’ye üyelik süreci bağlamında bir analiz. Ortadoğu Analiz, 2(22), 82-89. https://www.orsam.org.tr/d_hbanaliz/9veysel.pdf
  • Balcı, S. (2007). Osmanlı Devleti’nde tercümanlık ve Babıâli tercüme odası [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Balcı, S. (2008). Osmanlı Devleti’nde modernleşme girişimlerine bir örnek: Lisan Mek- tebi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 27(44), 77-98. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000410
  • Beşirli, M. (1999). Osmanlı'da modernleşme ve aydınlar 1789-1908. Dini Araştırmalar, 2(5), 131-157. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/51597
  • Biçer, B. (2016). Türkiye’de Protestan eğitim dizgesi: ‚Amerikan Kolejleri 1839–1922‛. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (Afro-Avrasya Özel Sayısı-Aralık 2016), 44-69. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/269306
  • Billion, D. (2012, 12 Aralık). De nouvelles perspectives dans les relations franco- turques. Observatoire de la Turquie et de son environnement géopolitique (pp. 1-3). Paris: Institut de Relations Internationales et Stratégiques (IRIS). https://www.yumpu.com/fr/document/read/17200015/de-nouvellesperspectives-dans-les-relations-franco-turques-iris
  • Bozkurt, A. (2010). Fransa’nın Osmanlı Devleti’ndeki Katolikleri himaye hakkı ve bu- nun sona ermesi. Tarih Dergisi, (52), 123-150. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutarih/issue/9624/120213
  • Ceran, İ. (2014). İlk Osmanlı-Fransız ilişkileri, Haçlılar ile mücadeleler ve Cem Sultan olayı. Turkish Studies- International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(1), 97-117. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6351
  • Çakır, İ. (2007). Osmanlıdan günümüze yabancı dil öğretimi süreci. Nüsha- Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 7(24), 37-45. https://dergipark.org.tr/en/download/issuefull-file/29745
  • Çapanoğlu, S., & Servantie, D. (2015). Fransa'ya Türk göçünün 50'nci yılında Türkiye Fransa ilişkileri. Euronewsport, (Mayıs), 78-81. https://www.ikv.org.tr/images/files/document_fusionne.pdf
  • Davison, R. (1994). On dokuzuncu yüzyıl Osmanlı reformlarına araç olarak Fransız dili (Çev. Ç. E. İpek). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 2(4), 171-188. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cttad/issue/25230/266684
  • Davison, R. (2000). Küçük Kaynarca antlaşmasında Dosografa Kilisesi (Çev. D. M. Bu- rak). Belleten, 64(239), 213-222. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/60296/879988
  • Demircan, Ö. (1988). Dünden bugüne Türkiye’de yabancı dil. Remzi Kitabevi.
  • Demirel, Ö. (2011). Yabancı dil öğretimi, dil pasaportu, dil biyografisi, dil dosyası. Pegem Akademi Yayınları.
  • Demiryürek, M. (2013). Türkiye’de yabancı dil olarak Fransızca öğretiminin tarihi geli- şimi üzerine bir değerlendirme (1891-1928). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 130-140. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87127
  • Doğan, A. (2014). Osmanlı Devleti’nde Alman kültürel yayılmacılığı: Maraş örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 13(2), 437-462. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223199
  • Dökmeci, V. (2018). İstanbul’daki Venedik dragomanları ve dil oğlanları (1551-1797) [Ya- yımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Duverdier, G. (1992). İlk Türk basımevinin kuruluşunda iki kültür elçisi: Savary De Brèves ile İbrahim Müteferrika (Çev.: T. Acaroğlu). Belleten, 56(215), 275-306. https://dergipark.org.tr/en/pub/ttkbelleten/issue/62219/932183
  • Erdem, E. (2020). Cevdet Paşa’nın Fransız Devrimi üzerine düşünceleri. International Journal of Social Inquiry, 13(1), 235-267. https://doi.org/10.37093/ijsi.746479
  • Erkan, T. (2019). Keçecizade Fuad Paşa ve Mehmet Emin Ali Paşa’nın siyasi vasiyetnameleri- nin Tanzimat Dönemi mali politikaları açısından incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gençer, M. (2017). Avrupa’nın unutulmuş devlet adamı Âli Paşa. Tarih Kritik Dergisi, 3(4), 85-99. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarihkritik/issue/31341/342196
  • Gökmen, A. (1999a). Fransızcanın Türkiye’de dünü. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 1-7. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uefad/issue/26993/283709
  • Gökmen, A. (1999b). Fransızcanın Türkiye’de bugünü. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakül- tesi Dergisi, 12(1), 9-19. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uefad/issue/26993/283710
  • Gökmen, A. (2017). The state of French on the territory of Turkey: From traditional to globalism. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(13), 1-18. http://dx.doi.org/10.16989/TIDSAD.1336
  • Gönenç, E. (2012). Türk basınında Fransız modeli ve etkileri. İstanbul Üniversitesi İleti- şim Fakültesi Dergisi, (19), 93-105. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifd/issue/22874/244390
  • Güçtekin, N. (2017). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk eğitim sisteminde yabancı dil eğitimi. Eğitime Bakış: Eğitim- Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(39), 43-52. https://www.ebs.org.tr/ebs_files/files/yayinlarimiz/egitime_bakis39_sayi.pdf
  • Güler, Y. (2005). Osmanlı Devleti dönemi Türk-Amerikan ilişkileri (1795-1914). Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 227-240. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59536/856350
  • Güleş, H. N., Uca, Ç. ve Kartal, E. (2021). Fransızca bölümlerinin tercih edilme istatis- tikleri ve bu bölümlere yerleşen öğrencilerin akademik profili. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 9(4), 76-94. https://doi.org/10.29228/ijlet.54022
  • Gümüş, H. (2013). Fransızca ve Francophonie: Niçin, ne zaman, nerede, nasıl? Turkish Studies- International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(10), 295-311. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5930
  • Günce, Ş. (2020). Osmanlı Devleti’nde ilk daimi elçilikler ve diplomasiye olan etkileri. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 6(10), 101-114. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1046829
  • Güven, H. (2001). Le rôle et la place du français dans le processus de modernisation de l’empire ottoman. Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde [En ligne], (27), 1-8. https://doi.org/10.4000/dhfles.2566
  • Güzel, B. (2015). Fransızcanın gelişimi ve Fransızca öğretiminde motivasyon arttırıcı bir yöntem: Fransızcadan Türkçeye geçen kelimeler. International Journal of Languages’ Education and Teaching, (UDES 2015), 317-327. https://doi.org/10.18298/ijlet.227
  • Hitzel, F. (2013). L’école des jeunes de langue d’Istanbul: Un modèle d’apprentissage des langues orientales. Dans G. Buti, M. Janin-Thivos et O. Raveux (dir.), Langues et langages du commerce en Médıterranée et en Europe à l’époque moderne (pp. 23-31). Presses de l’université de Provence. https://books.openedition.org/pup/14522
  • Işıksel, G. & Szurek, E. (2019). Turcs et Français: Une histoire culturelle (1860-1960). Pres- ses universitaires de Rennes.
  • Kahraman, N. (2020). Kore Savaşı ve Türkiye’nin savaşa katılma kararının Türk basını- na yansıması üzerine bir analiz (Haziran- Ağustos 1950). Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(2), 1375-1408. https://doi.org/10.19145/egifder.733259
  • Karal, Z. E. (1983). Osmanlı Tarihi Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri: 1876-1907 (Cilt 8). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Karpuzcu, T. (2020). Macron ve Sarkozy'nin Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği konu- sunda söylemlerinin karşılaştırmalı analizi. Academic Review of Humanities and Social Sciences, 3(2), 245-266. https://dergipark.org.tr/tr/pub/arhuss/issue/58342/768440
  • Kırpık, C. (2016). Osmanlı’da Şehzade Eğitimi. Ötüken Yayınları.
  • Kodaman, T., & Akçay, E.Y. (2010). Kuruluştan yıkılışa kadar Osmanlı diplomasi tarihi ve Türkiye’ye bıraktığı miras. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 75-92. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/11415/136339
  • Köprülü, O. F. (1986). Tarihte Türk-Amerikan münasebetleri. Belleten, 51(200), 927-947. https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/1979/tur
  • Kurtaran, U. (2015). Osmanlı diplomasi tarihinin yazımında kullanılan başlıca kaynak- lar ile bu kaynakların incelenmesindeki metodolojik ve diplomatik yöntemler üzerine bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (38), 107-139. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000677
  • Örmeci, O. (2018, 15 Kasım). Fransa-Türkiye ilişkileri. İstanbul Gedik Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Semineri. https://www.researchgate.net/publication/344462290
  • Örmeci, O. (2016). Yakın dönem Türkiye-Fransa ilişkileri: Hollande döneminde yaşa- nan normalleşme ve geleceğe dair öngörüler. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 152-166. https://doi.org/10.18221/bujss.84120
  • Özkan, S. H. (2010). Osmanlı Devleti’nde yabancı dil eğitimi. Turkish Studies- Internati- onal Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 1783-1800. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1346
  • Öztürk, H., & Karasu, C. (2014). Mektep-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane'nin kurucusu Charles Ambroisse Bernard'ın eserleri ve Osmanlıya etkileri üzerine bir değerlendirme. Adli Tıp Bülteni, 19(3), 125-134. https://doi.org/10.17986/blm.2014193852
  • Penez, A. (2006). Avrupa Birliği sürecinde Türkiye-Fransız ilişkileri [Yayımlanmamış Yük- sek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
  • Pişkin, D. (2013). Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde Fransa’daki Türkiye algısı. İdarecinin Sesi, 157 (Temmuz-Ağustos), 54-59 https://silo.tips/download/trkiye-nin-avrupa-birlii-ne-yelik-srecinde-fransadaki-trkiye-algs
  • Sarınay, Y. (1996). Atatürk’ün Hatay politikası I (1936 -1938). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi,12(34), 3-65. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aamd/issue/61231/903913
  • Schmid, D. (2014, Janvier). France-Turquie: Retour d’Alliance ? Institut de Bosphore. http://www.institut-bosphore.org/wp-content/uploads/2020/11/IB-NoteDorothee-Schmid-Janvier2014.pdf
  • Şimşir, B. (1984). Ermeni propagandasının Amerika boyutu üzerine. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
  • Şişman, A. (1986). Mekteb-i Osmani (1857-1864). Osmanlı Araştırmaları, 5(5), 83-160. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oa/issue/10972/131280
  • Tamçelik, S. (2000). Osmanlı Dönemi demiryollarının tarihi gelişimi içerisinde siyasî, iktisadî ve sosyal etkiler. Erdem, 12(35), 483-535. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44364/548596
  • Taşçıoğlu, Ö. L. (2018). Fransa’nın Cumhuriyet döneminde izlediği politikalar ve bu politikaların Türkiye ile ilişkilerine katkıları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 129-147 https://doi.org/10.26468/trakyasobed.437658
  • Timur Ağıldere, S. (2010). XVIII. yüzyıl Avrupa’sında yabancı dil olarak Türkçe öğre- timinin önemi: Osmanlı İmparatorluğu’nda İstanbul Fransız Dil Oğlanları Okulu (1669-1873). Turkish Studies- International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 693-704. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1416
  • Tunaya, T. Z. (1981). La France et le Français dans la vie politique et universitaire Turque. In P. Dumont & J.–L. Bacqué-Grammont (Eds.), La Turquie et la France à l’époque d’Atatürk (Collection Turcica I) (pp.161-178). Paris: Association pour le Développement des Études Turques.
  • Ünyılmaz, H. (2019). Avrupa uygarlık eşiğinde Bâb-ı Âli: 1856 Paris Andlaşması teme- linde uluslararası hukuk ve Osmanlı imparatorluğu ilişkisine Avrupalıların gözüyle bir bakış. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(2), 418-437. https://doi.org/10.21492/inuhfd.571998
  • Yavuz, R. (2019). Modernleşme döneminde Osmanlı diplomasisinde görülen gelişme- ler ve bunun Osmanlı hariciye teşkilatı üzerindeki etkileri. Belgi Dergisi, 2(18), 1625-1649. https://doi.org/10.33431/belgi.54956
  • Yılancıoğlu, S. S (2011). Le Français, langue de la modernisation en Turquie. In M. Geat (dir.), La Francophonie et l’Europe (pp. 47-58). Rome: Artemide.
  • Yorulmaz, Ş. (2000). Osmanlı-Fransız ilişkileri çerçevesinde Osmanlı topraklarında açılan Fransız kültür kurumları ve bunların meşruiyet kazanması (19. yüzyıl20. yüzyıl başları). Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11(11), 697-768. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000460 Tarihsel gelişimi
  • Resim 1: ‚Fransa kralını esaretten Kânûnî kurtarmıştı.‛ Dünya Bülteni: https://www.dunyabulteni.net/tarih-dosyasi/fransa-kralini-esaretten-knnkurtarmisti-h195135.html
  • Resim 2: ‚İstanbul’da bir Fransız: Humbaracı Ahmet Paşa‛. Bilim ve Gelecek: https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2020/02/29/istanbulda-bir-fransizhumbaraci-ahmet-pasa/
  • Resim 6: ‚Ecole militaire de medecine Haidar-Pacha, Constantinople.‛ Oğuz Topaloğlu: https://www.oguztopoglu.com/2012/08/mekteb-i-tbbiye-i-sahane-harem.html
  • Resim 7: ‚Osmanlı Hoşgörüsünün Yansıdığı Sultani.‛ Fikriyat. https://www.fikriyat.com/tarih/2018/08/31/osmanli-hosgorusunun-yansidigisultn
  • Resim 12: ‚Keçecizade Mehmet Fuat Paşa ve MHP.‚ Turkish Forum: https://www.turkishnews.com/tr/content/2015/11/04/kececizade-mehmet-fuatpasa-ve-mhp/
  • Resim 14: ‚Merzifon Amerikan Koleji ve Pontusculuk.‛ Özhan Öztürk Makaleleri: Mito- loji, Gezi, Tarih: https://ozhanozturk.com/2018/01/07/merzifon-amerikan-kolejipontusculuk/
  • Resim 18: ‚Fransa’da Türk Mevsimi.‛ Murnaugap: https://murnaugap.wordpress.com/2009/07/26/fransada-turk-mevsimi/
MAKALE İSTATİSTİKLERİ

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
 
                                                                                                                                                                                                        
                      
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
LINKS

                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    

                                                                                                                                                                                                        
     Last issue
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
         Previous issues
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    Article Statistics
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        




                                                                                                                                                                                                        


                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
Share