Esence (Keşiş) Dağları’ndaki Buzul Göllerinin Morfolojik ve Morfometrik Özellikleri (Erzincan/Doğu Anadolu)
Author :
Abstract
Doğu Anadolu'nun buzullaşmaya maruz kalmış önemli kütlelerinden biri olan Esence (Keşiş) Dağları, Kuvaterner boyunca gerçekleşen buzullaşma süreçlerinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Nitekim dağlık kütlenin kuzeye bakan yamaçlarında sirk ve vadi buzullaşmasının izleri karakteristik şekilde gözlenmektedir. Kütle dahilinde buzul morfolojisinin tipik elemanları olan buzul vadileri ve sirklerin yanında buzul süreçleriyle ilişkili göllere de yaygın şekilde rastlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı da Esence (Keşiş) Dağları’ndaki buzul göllerinin oluşum mekanizmalarını tanımlayarak sınıflandırmak ve bu göllere ait morfometrik özellikleri belirlemektir. Uydu görüntüleri ve topografya haritaları incelemeleri ile arazi çalışmaları sonucunda dağlık saha üzerinde 18 buzul gölü tespit edilmiştir. Çalışma alanında en fazla buzul gölü, Yedigöller havzasında (10 adet) bulunmaktadır. Dağlık sahada 9 adet sirk gölü, 7 adet buzul vadisi gölü, 1 adet moren erime gölü ve 1 adet kaya buzulu içerisinde (diğer buzul gölleri) göl tespit edilmiştir. Morfometrik hesaplamalar Esence Dağları’ndaki buzul göllerinin ortalama yüksekliğinin 3028 metre olduğunu göstermektedir. Göllerin ortalama uzunluğu 150 metre, genişlikleri ise ortalama 86 metredir. Uzama oranına göre yapılan sınıflamaya göre göllerin % 22’si dairesel-yarı dairesel, % 39’u yarı eliptik, % 6’sı eliptik ve % 33’ü uzamış formdadır. Göl büyüklüklerine göre yapılan değerlendirmede, göllerin ortalama alanı 11.921 m² (0.0119207 km²) olarak hesaplanmış olup, tüm göller küçük göller sınıfında yer almaktadır. Göllere ait morfometrik analizler sonucunda, ortalama derinliğin 4.57 metre, ortalama hacmin ise 3650 metreküp olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca göllerin 2 kilometrelik tampon bölgesi içerisindeki iklim verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık değeri 1.9 °C iken, yıllık toplam yağış miktarı 780 mm olarak belirlenmiştir.
Keywords
Abstract
The Esence (Keşiş) Mountains, one of the prominent glaciated masses in Eastern Anatolia, have been significantly influenced by glaciation processes throughout the Quaternary period. Notably, characteristic traces of cirque and valley glaciation are evident on the northern slopes of this mountainous massif. Alongside typical glacial morphological features such as glacial valleys and cirques, glacially derived lakes are also commonly encountered within the massif. This study aims to classify the formation mechanisms of glacial lakes in the Esence (Keşiş) Mountains and identify their morphometric characteristics. Through the analysis of satellite imagery, topographic maps, and fieldwork, 18 glacial lakes were identified within the mountainous region. The majority of these lakes, totaling ten, are located in the Yedigöller Basin. The study area comprises nine cirque lakes, seven valley glacial lakes, one moraine-dammed lake, and one lake associated with rock glaciers (categorized as other glacial lakes). Morphometric calculations indicate that the glacial lakes in the Esence Mountains have an average elevation of 3,028 meters. The lakes have an average length of 150 meters and a mean width of 86 meters. Based on elongation ratio classifications, 22% of the lakes exhibit circular to semi-circular forms, 39% are semi-elliptical, 6% are elliptical, and 33% are elongated. Evaluations based on lake size reveal that the lakes have an average area of 11,921 m² (0.0119207 km²), categorizing all of them as small lakes. Morphometric analyses further indicate that the average depth of the lakes is 4.57 meters, with an average volume of 3,650 cubic meters. Additionally, climate data from a 2-kilometer buffer zone around the lakes reveal an annual mean temperature of 1.9°C and a total annual precipitation of 780 mm.
