YENİ LİSAN HAREKETİ VE DİL PLANLAMASI

Author:

Year-Number: 2017-11
Yayımlanma Tarihi: null
Language : null
Konu : Yeni Türk Dili
Number of pages: 48-73
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Dil planlaması, dilin gelişimine akılcı, amaçlı ve örgütlü bir müdahale olarak tanımlanabilir. Çeşitli etkinlik alanlarını kapsayan böyle bir planlama, hem dilin kendisiyle (söz varlığı, türetim, vb.) hem de dil dışı hususlarla (dilin toplumsal konumu, yazımı, vb.) ilgili olabilir. Bu açıdan bakınca, Türkiye Türkçesi, daha önce de olmakla birlikte özellikle Cumhuriyet döneminde ciddi bir planlama (yazı devrimi, dilde özleş(tir)me, vb.) geçirmiş bir dildir. Cumhuriyet öncesinde bu planlama daha çok yazı dilini sadeleştirme gayretleri biçiminde görülür. Yeni Lisan Hareketi de genellikle bu gayretlerin bir halkası olarak kabul edilir. Ancak II. Meşrutiyet sonrasında Genç Kalemler dergisiyle ortaya çıkan bir dil ve edebiyat akımı olarak da nitelenen bu hareket, içeriği dikkate alındığında bir klasik dil planlaması girişimi olarak değerlendirilebilir, çünkü klasik dil planlamalarında yaygın biçimde karşılaşılan durum tespiti, planlama, uygulama ve geri bildirim aşamalarını az çok içermektedir. Bu nedenle, Yeni Lisan’ı yalnızca dili sadeleştirmeye yönelik bir hareket şeklinde sınırlandırmayıp bir planlama girişimi olarak görmek daha uygun olabilir. Yazıda dil planlaması kuramlarının ışığında Yeni Lisan Hareketi incelenecek ve bu hareketin dil planlamasını andıran yönleri ortaya konacaktır. Dilde sadeleşme hareketinin bir parçası gibi görülen Yeni Lisan’ı aynı zamanda bir planlama girişimi olarak değerlendiren bu yazıyla Türkiye Türkçesinin geçirdiği dil planlaması tarihinin gözden geçirilmesine katkıda bulunulması umulmaktadır.

Keywords

Abstract

Language planning can be defined as a rational, goal-oriented and organized intervention to the development of a language. Such a planning with various activities can be pertinent to either language itself (lexicon, derivation, etc.) or extralinguistic subjects (the status of language in the society, orthography, etc.). Modern Turkish underwent an exhaustive language planning (alphabet reform, simplification of the vocabulady, etc.) in the Republican period. Language planing activities before the Republic tried mainly to simplify the written language. New Language Movement is considered to be a round of these attempts. However, this movement, which was characterized as a linguistic and literary movement after the II. Constitutionalism, could be considered as a classic language planning attempt through its stages. Because it includes four stages found classic language plannings: fact-finding, planning, implementation, and feedback. Therefore it would be appropriate to characterize the Movement not just a simplification effort but a language planning attempt. This paper will examine New Language Movement in the language planning framework and present its features reminiscent of a planning. Its hoped that this paper will initiate to interpret New Language Movement which is usually characterized as a simplification effort a language planning attempt. In addition, this paper would help to reconsider the history of Turkish language planning.

Keywords