Author :
Abstract
Özet İsmet İnönü, 19 Mayıs 1945 Gençlik ve Spor Bayramında demokrasi alanında yaptığı bir konuşmasında; parti kuracak olanların atılacakları adımlara engel olamayacağını belirtmişti. Buna takriben Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Fahri Koraltan Dörtlü Takrir adlı önergeyi 7 Haziran 1945 yılında yayınlayarak CHP iktidarına sunmuş ve önerge reddedilmiştir. Takrir reddedildikten sonra Menderes, Köprülü ve Koraltan CHP milletvekilliğinden ihraç edilmiş, sonrasında Celal Bayar da istifasını gerçekleştirmiştir. Bu dört kişi 7 Ocak 1946 yılında Demokrat Partiyi kurarak Türk siyasetinde çok partili hayatın başlamasında etkili olmuşlardır. DP, 1946 seçimlerine katılmış ve iktidara karşı muhalif bir parti var olmuştur. Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerinde iktidara gelerek Türkiye’nin çok partili hayata geçmesini sağlamış ve demokrasinin gerçekleşmesini tecelli ettirmiştir. 27 yıl boyunca iktidarda kalan CHP, 1960 ihtilal’ına kadar geçen süreçte muhalefet partisi yoluna devam etmiştir. Anahtar Kelimeler: Demokrat Parti, Dörtlü Takrir, 1950 Seçimleri
Keywords
Abstract
Adana Press Lıght Democrate Party In The Establıshment Stage And Process Of Power Abstract İsmet İnönü, in a speech he made in the field of democracy on May 19, 1945 Youth and Sports Day; those who would form a party could not prevent the steps to be taken. Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü and Fahri Koraltan published the motion called Takrir Quadruple on June 7, 1945 and submitted it to the CHP. After Takrir was rejected, Menderes, Köprülü and Koraltan were expelled from CHP deputies and Celal Bayar then resigned. These four people established the Democrat Party on January 7, 1946 and were influential in the beginning of multi-party life in Turkish politics. The DP participated in the 1946 elections and there was an opposition party against the government. Democratic Party came to power in the 14 May 1950 elections have provided the realization of Turkey's multiparty democracy and was manifested to take place. The CHP remained in power for 27 years and the opposition party continued its path until the 1960 revolution. Keywords: Democratic Party, Quadruple Takrir, 1950 Elections.
Keywords
- Akşin, Sina Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007, s.274.
- Akşin, Sina Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007, s.274. Baban, Cihan, Politika Galerisi, Timaş Yayınları, İstanbul 2009, s.22
- Çalışoğlu, Murat, Mehmet Fuat Köprülü’nün Siyasi Hayatı, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilgiler Anabilimdalı, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 2009, s.14-15.
- Çolak, Filiz, ‚Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş ve Demokrat Parti‛, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, C.16, Ankara 2002, s.775.
- Demirtaş, Bahattin, ‚Dörtlü Takrir ve Fuat Köprülü‛, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, C.5, S.16, 2014, s.399.
- Erdoğan, Mustafa, Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Deneyimi (1945-50), Liberal Toplum Liberal Siya- set, Siyasal Kitabevi, Ankara 1992, s.270.
- Eriş, Metin, Osmanlıdan Günümüze Demokratikleşme Sürecinde Türk Siyasi Hayatı ve Kemalizm, Eroğul, Cem, Demokrat Parti İdeolojisi, İmge Yayınları, Ankara 2003, s.15.
- Karpat, H. Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2017, s.493.
- Koçak, Cemil, Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) İkinci Parti, C.1, İstanbul 2010, s.314-316.
- Özer, İlbeyi, Demokrat Parti Dönemi Siyasi ve Sosyal Hayat, İskenderiye Kitap, İstanbul 2015, s.43- 44;
- Shaw, J. Stanford - SHAW, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye 1808-1975, C.2, E Yayınları, İstanbul 2000, s.478-479.
- Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi IV Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye, Bilgi Yayınevi, AnkaraYılmaz, Hakan, ‚Yeter Söz Milletin‛, Uğur Tanyeli, Üç Kuşak Cumhuriyet, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 1998, s.73.
- Yeni Adana Gazetesi: ‚Meclis Toprak Kanununu Kabul Etti‛, 6 Haziran 1945, s.1.‚Mecliste Bütçe Müzakereleri Başladı‛, 22 Mayıs 1945, s.1.‚Parti Grubunda Mühim Bir Teklif‛, 13 Haziran 1945, s.1.
- ‚Celal Bayar Milletvekilliğinden İstifa Etti‛, 29 Eylül 1945, s.1.
- ‚C.Bayar CHP’den İstifa Etti‛, 4 Aralık 1945, s.1. ‚İlimizde Seçimi CHP Kazanmıştır‛, 23 Temmuz 1946, s.1.
- ‚Seçimde Netice‛, 25 Temmuz 1946, s.1.
- ‚Seçimlerin Mısırdaki Yankıları‛; 26 Temmuz 1946, s.1.‚Milli Muhalefetin Lideri Oldu‛, 17 Mayıs 1950, s.1.‚DP’nin Seçimleri Kazandığı Anlaşılmaktadır‛, 16 Mayıs 1950, s.1-2.
- ‚Seçimlerin Neticeleri Hakkında Dış Basında Çıkan Yeni Yorumlar‛, 22 Mayıs 1950, s.1.
- Türk Sözü Gazetesi: ‚Milli Şef İnönü Gençliğe Bir Söylev Verdi‛, 20 Mayıs 1945, s.3. ‚Toprak Kanunu Tasarısı‛, 2 Haziran 1945, s.3
- ‚Bütçe Kabul Edildi‛, 30 Mayıs 1945, s.1.
- ‚Refik Koraltan Partiden Çıkarıldı‛, 28 Kasım 1945, s.1.‚Celal Bayar Yeni Bir Parti Kuruyor‛, 2 Aralık 1945, s.1. ‚Demokrat Parti Kuruldu‛, 8 Ocak 1946, s.1.
- ‚İnönü CHP Genel Başkanlığına Seçildi‛, 12 Mayıs 1946, s.1. ‚CHP Seçim Afişi‛, 25 Mayıs 1946, s.1.
- ‚Çukurova CHP’ye Candan Bağlı‛, 20 Temmuz 1946, s.1.
- ‚14 Mayıs Seçimlerimizin Dış Basındaki Tepkileri‛, 25 Mayıs 1950, s.1.‚Hükümet Programının Ana Hatlarını Tespit Etti‛, 27 Mayıs 1950, s.1.‚CHP ileri Gelenleri Neticeyi Nasıl Karşıladılar?‛, 17 Mayıs 1950, s.1. ‚D.P Parti Başkanlığına Celal Bayar Seçildi‛, 12 Ocak 1947, s.1.
- ‚Türk Demokrasisi Cumhuriyet Halk Partisinin Bir Eseridir‛, 18 Mayıs‚CHP Divanında Aydın Milletvekilli Adnan Menderesle, Kars Millet-vekilli Fuat Köprülünün Partiden Çıkarılmasına Karar Verildi‛, 22 Ey- lül 1945, s.1.
- Seyhan Gazetesi: ‚Türk Milleti İktidarı DP. ye Devretti‛, 29 Mayıs 1950, s.2. ‚Menderes Kabinesi İş Başında‛, 5 Haziran 1950, s.1.
- ‚Türk Milleti İktidarı DP. ye Devretti‛, 29 Mayıs 1950, s.2.‚Türk Demokrasisinin Son Zaferi‛, 29 Mayıs 1950, s.1.TBMM Dergisi: Dönem: VII, Toplantı:2, C.17 (25.5.1945), s.196-233.
