Author :
Abstract
Doğal afetler, özellikle son yıllarda tüm dünyada gündemi oluşturan ve insan yaşamını etkileyen en önemli konu başlıklarından biri haline gelmiştir. Bu araştırmada, ortaokul öğrencilerinin zihin haritalarında yer alan doğal afetlerle ilgili algı düzeyleri ile görüşlerinin incelemesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yaklaşımlarından olgubilim deseninde tasarlanan araştırmada, veri toplama aracı olarak, uzman görüşü alınarak hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile zihin haritası formundan faydalanılmıştır. Elde edilen veriler, içerik ve betimsel analiz yöntemlerine tabi tutularak incelenmiştir. Araştırmada, örneklem seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Buna göre, 2019-2020 Eğitim-Öğretim Yılı’nda Sivas’ta farklı sosyo-kültürel ve ekonomik düzeydeki okullarda 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda toplam 160 ortaokul öğrencisi araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırma sonucunda, öğrencilerin zihin haritalarında ifade ettikleri en yaygın doğal afetlerin başında deprem, sel, çığ ve heyelanın geldiği; bu doğal afetlerin ülkemizde sık görülmesinin öğrencilerin zihin haritalarında öncelikli yer almasında etkili olduğu; öğrencilerin doğal afetlerle ilgili bilgi sahibi olmalarında toplam 13 adet bilgi kaynağı kullandıkları; 5. ve 7. sınıf öğrencilerinin büyük çoğunluğunun doğal afetlerden korunmaya yönelik etkinliklere katıldığı; doğal afetler konusunda yapılan etkinliklerin öğrenci bilgi düzeylerini arttırdığı ve bu durumun 5. ve 7. sınıf öğrencileri tarafından zihin haritasında daha fazla doğal afetin ifade edilmesine katkı sunduğu; öğrencilerin büyük kısmının doğal afetler sonrası meydana gelen maddi ve manevi kayıplarına karşı duyarlılık düzeylerinin “iyi” ve “çok yüksek” düzeylerde olduğu ve doğal afetlerden korunmaya yönelik çalışmalara katılmak istedikleri tespit edilmiştir. Bulgulardan elde edilen verilerden yararlanılarak, öğrencilerin doğal afetlerle ilgili bilgi, algı ve duyarlılık düzeylerine olumlu katkı sunmak amacıyla, öğretim programları düzeyinde yapılacak çalışmalar ile ilgili kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından yapılacak çalışmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
Natural disasters have become one of the most important issues that occupy the agenda all over the world especially in recent years and affect human life. In this study, it is aimed to examine the wiews and the perception of natural disasters in the mind maps of secondary school students. This qualitative study was designed in the form of phenomenal research. A semi-structured interview form prepared by obtaining the expert opinion and mind map forms were used as data collection tools. The data were examined by using content and descriptive analysis methods. In the study, the criterion sampling method, which is one of the puposeful sampling methods for the sample selection, was used. The study sample consisted of a total of 160 secondary school students in the 5, 6, 7 and 8th grades from different socio-cultural and economic levels in Sivas in the 2019-2020 educational year, have established a total of 160 secondary school students. The results of the study revealed that the most common natural disasters expressed in students' mind maps were earthquake, flood, avalanche and landslide; the high prevalence of these natural disasters in our country was primarily effective in the students mind maps; the students used a total of 13 sources in learning about natural disasters; the majority of the 5th and 7th grade students participated in activities to combat against natural disasters; the activities relevant to natural disasters increased students' awareness levels and contributed to higher frequence of natural disasters on the mind maps of the 5th and 7th grade students; the majority of the students were sensitive to the material and spiritual losses that occur after natural disasters, had "good" and "very high" levels and were willing to attend the events related to natural disasters. Based on the findings, several recommendations have been made in order to increase the level of knowledge, perception and sensitivity related to natural disasters with the help of the studies to be carried out by individuals and institutions at the level of educational programs.
Keywords
- AFAD. (2014). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
- AFAD. (2018). Türkiye’de afet yönetimi ve doğa kaynaklı afet istatistikleri. Afet ve Acil Du- rum Yönetimi Başkanlığı.
- Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araş- tırma desenleri. (Çev.: S.B. Demir ve M. Bütün). Siyasal Yayın Dağıtım.
- Değirmenci, Y. ve İlter, İ. (2013). Coğrafya dersi öğretim programında doğal afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 276-303.
- Demirci, A. ve Karakuyu, M. (2004). Afet yönetiminde coğrafi bilgi teknolojilerinin rolü. Doğu Coğrafya Dergisi, 12, 67-100.
- Erkal, T. ve Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14- 22, 147-164.
- Karakuş, U. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afet kavramlarına ilişkin algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 8(3), 735-751.
- Kaymak, F. (2003). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin doğal afetlerle ilgili kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı
- Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage.
- Özmen, B. ve Gökçe, O. (2018). Türkiye’nin afetselliği. İçinde Şengün, H., Meydan Yıl- dız, S. G. ve Tezcan, B. (Ed.), Türkiye’nin afet yönetimi sosyal, siyasal ve yönetim boyutunda (ss.21-48). Palme Yayınevi.
- Özmen, F. (2015). Öğretmen adaylarının zihin haritalarında günümüz dünya sorunları [Ya- yımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Öztürk, C. ve Dilek, D. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Pegem A Yayıncı- lık.
- Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip olduğu zihin- sel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
- Sabancı, O. (2015). Sosyal bilgilerde kavram öğretimi. İçinde Dönmez, C. ve Yazıcı, K. (Ed), Sosyal bilgiler öğretimi (ss.195-232). Pegem Akademi
- Sever, R. (2019). Doğal afetler. İçinde Sever, R. (Ed.), Afetler ve afet yönetimi (ss.14-45). Pegem Akademi.
- Sever, R. ve Özmen, F. (2019). Ortaokul öğrencilerinin zihin haritalarında göç kavramı algısı. İçinde Talas, M. (Ed.), III. Uluslararası Battalgazi Bilimsel Çalışmalar Kongresi (ss.804-819). İspec
- Şeyihoğlu, A., Sever, R. ve Özmen, F. (2018). Sosyal bilgiler ve coğrafya öğretmen adaylarının zihin haritalarında günümüz dünya sorunları. Marmara Coğrafya Dergisi, 37, 1-15.
- Tokcan, H. (2015). Sosyal bilgilerde kavram öğretimi. Pegem Akademi.
- Tokcan, H. ve Yiter, E. (2017). 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapıla- rının kelime ilişkilendirme testi (kit) aracılığıyla incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18-1, 115-129.
- Toprak, E. (2021). Olgubilim (fenomonoloji). İçinde Çelebi, M. (Ed.), Nitel araştırma yön- temleri (ss.31-37). Pegem Akademi.
- Turan, İ. ve Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetler konusu ile ilgili kavram yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD). 13/3, 67-81.
- Ursavaş, M. (2016). Ortaokul sosyal bilgiler programında yer alan doğal afetler konularına yönelik öğrencilerin, farkındalık, bilinç düzeyleri ve görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Uzunyol, B. (2013). 8. sınıf öğrencilerinin doğal afetler hakkındaki bilgi düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Niğde Üniver- sitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Yazıcı, Ö., Kalın, Ö. U. (2018). “Doğal Afet” için kavramsal metaforların karşılaştırmalı analizi. e–Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 25-40. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.396396
- Yeşiltaş, N. K. (2014). Sosyal bilgiler öğretiminde afet ve deprem eğitimi. İçinde Turan, R., Sünbül, A. M. ve Akdağ, H. (Ed.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar-1 (ss. 214-240). Pegem Akademi.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Ya- yıncılık.
