Author :
Abstract
İlk insandan günümüze ölüm, insanlığın her daim gündeminde yer alan ve kurtulmasının mümkün olmadığı bir gerçektir. Tarih boyunca ölümün anlamları değişmiştir. İnternet teknolojisinin ortaya çıkması ve gelişmesine bağlı olarak 21. yüzyılda sosyal medya araçları hayatımıza dahil olmaya başlamıştır. Ölüm, Türkiye’de son dönemlerde sosyolojinin araştırma odağında olmakla birlikte sosyal medya araçlarının ölümle ilgili tutum ve anlayışlarda yarattığı değişim üzerine akademik çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Bu bağlamdan hareketle çalışma, sosyal medya araçlarının ölümün anlam ve algısında yarattığı değişim Covid-19 örneğiyle analiz edilmiştir. Covid-19 gibi pandemisinin sosyal medya araçlarında ölümle ilişkili nasıl sunulduğu üzerine yapılan bu araştırma hem Türkiye’de hem de dünyada bu konuda mevcut olan eksikliğe katkı sunmayı hedeflemiştir. Çalışmanın temel kaygısı Covid-19 salgınını da dahil ederek ölüm paylaşımlarını incelemek ve ölümle ilgili tutumların sosyal medya araçlarıyla nasıl değişip dönüştüğünü ortaya koymaktadır. Çalışma kapsamında Facebook, Instagram ve Twitter’daki “ölümle ilişkili” paylaşımlar incelenmiştir. Araştırmada nitel veri aracı olarak doküman incelemesi ve söylem analizi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında sosyal medya araçlarının ortaya çıkmasından Covid-19 (2021) aşı uygulamasının başlamasına kadar geçen süreçteki ölüm paylaşımları incelenmiştir. Çalışma kapsamında ulaşılan sonuçlara göre sosyal medya araçlarında ölüm paylaşımlarının ölümün anlamlarında değişimlere neden olduğu ve pandemiyle birlikte ölüm paylaşımlarının sayısal olarak artmasının bu değişimi hızlandırdığı görülmüştür.
Keywords
Abstract
From the first human to the present, death is a reality that is always on the agenda of humanity and that it is not possible to escape. Throughout history, the meanings of death have changed and transformed. Depending on the emergence and development of internet technology, social media tools have started to be included in our lives in the 21st century. Death, as a sociological reality, has recently been included in the scope of research in our country and the number of academic studies on the change and transformation created by social media tools in the sense of death is very few. Moreover, an epidemic disease like Covid-19 that changes many things in the world and research on death through new media tools, aims to focus on a new point of examination and a deficiency both in our country and in the world. For this reason, the change created by social media tools in the meaning and perception of death has been examined together with the Covid-19 process. Within the scope of the study, both death shares of individuals using Facebook, Instagram and Twitter which are social media tools and their shares due to Covid-19 were examined. The main concerns of the study are to reveal how death has changed and transformed through social media tools by examining the death shares due to the Covid-19 epidemic. In the study, document analysis was used as a qualitative data tool. Within the scope of the study, death shares were used in the process from the emergence of social media tools to the start of the Covid-19 vaccine application in 2021. The results reached within the scope of the study were that the sharing of death in social media tools caused. Serious changes on the meanings of death and that with Covid-19 death shares both increased and accelerated the process of change and transformation.
Keywords
- Akalın, A. E. (2006). Ölümün ve ölmenin sosyolojisi üzerine kuramsal bir çalışma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Aloğlu, E. (2018). Sosyolojik perspektiften linç ve toplumsal şiddet sarmalı. Sosyoloji Dergisi, 38, 219-230.
- Ariés, P. (2020). Batı’da ölümün tarihi (Çev. I. Gürbüz). Everest Yayınları.
- Baş, F. C. (2017). Sosyal medya davranışının oluşumu: çevrimiçi ortamlarda güven, sosyal sermaye ve saygınlık ilişkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Konya: Selçuk Üniveritesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Baudrillard, J. (2016). Ekonomi,toplum ve ölüm (Çev.: O. Adanır). İçinde J. Baudrillard, Simgesel değiş tokuş ve ölüm (ss. 217-227). Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
- Baudrillard, J. (2016). Tam ekran (Çev.: B. Gülmez). Yapı Kredi Yayınları.
- Baudrillard, J. (2021). Simülakrlar ve simülasyon (Çev.: O. Adanır). Doğu Batı Yayınları.
- Bauman, Z. (2012). Ölümlülük, ölümsüzlük ve diğer hayat stratejileri (Çev.: Nurgül Demirdöven). Ayrıntı Yayınları.
- Bogdan, R. C. & Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theories and methods. Pearson.
- Bottomore, T. (2015). Toplumbilim (Çev.: Ü. Oksay). İnkılap Kitabevi.
- Canatan, K. (2011). Beden sosyolojisi. Açılım Kitap.
- Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage.
- Creswell, J. (2016). Nitel araştırma yöntemleri (Çev.: S. B. Mesut Bütün) Siyasal Kitabevi.
- Çambay, S. O. (2015). Bir toplumsallaşma aracı olarak yeni medya: Kuramsal bir değerlendirme. KBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 238-239.
- Demir, S. T. ve Özcan, A. (2021). Sosyal medya ve linç kültürü. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 56, 1-15.
- Eisner, E. W. (1991). The enlightened eye: Qualitative inquiry and the enhancement of educa- tional practice. Collier Macmillan.
- Ertan, C. (2017). Dövmeli bedenler bir beden sosyolojisi kitabı. Phoenix Yayınevi.
- Frazer, J. G. (2017). Altın dal dinin ve folklorun kökleri (Çev.: M. H. Doğan). Yapı Kredi Yayınları.
- Geray, H. (2006). Toplumsal araştırmalarda nicel ve nitel yöntemlere giriş iletişim alanından örneklerle. Siyasal Kitabevi.
- Işın, E. (2006). İstanbul'da gündelik hayat. Yapı Kredi Yayınları.
- Jones, C. (2004). Huzur içinde yatsın (Çev.: Mehmet Gürsel). Dharma Yayınları.
- Karadon, D. (2019). Dijital dünyada anmalar ve yas tutma: Bağlantılar ve etkileşimler için alternatif bir alan olarak facebook [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .
- Karaduman, M. ve Akbulutgiller, B. (2018). İnternet gazeteciliği ve haber söylemi: Rei- na saldırısı haberlerinin çözümlemesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3), 12-26.
- Kellehear, A. (2012). Ölümün toplumsal tarihi (Çev.: Tuğçe Kılınç), Phoenix Yayınları.
- Kılıç, N. P. ve Özoran, B. A. (2018). Sanal mezarlık’tan mytrustedwill’e ölümün değişen yüzü. Dönüşen Dünyada İletişimin Rolü Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı (15-16 Mart 2018), 51-59.
- Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental? The Qualitati- ve Report, 8(1), 100-103.
- Merris, B. (2004). Din üzerine antropolojik bakışlar (Çev.:Tayfun Atay). İmge Kitabevi.
- Nisbet, L. (2021). Sosyal medyada linç kültürü [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Örnek, S. V. (1979). Anadolu folklorunda ölüm. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. Newbury Park: Sa- ge.
- Sağır, A. (2012). Halk kültüründe belirleyici bir öğe olarak ölüm: Toplu merasimlerden belediye hizmetlerine kurumsallaşan ölüm bağlamında bir ölüm sosyolojisi denemesi. Turkish Studies, 7 (2), 903-925.
- Sağır, A. (2017). Ölüm sosyolojisi. Phoenix Kitabevi.
- Sağır, A. ve Aktaş, Z. (2019). Simulakr öznenin inşası: belirsizliklerden belirliliklere post-truth bir kayma. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4(8), 1-19.
- Sağır, A. (2021a). Ölüm ve ölme bağlamında sevmenin, duyumsamanın ve bağlanma- nın sosyolojisi. İçinde M. B. Bulut (Ed.), Ezeli bir gizem: Aşkın ve sevginin bilimsel serüveni. Nobel Akademik Yayıncılık.
- Sağır, A. (2021b). Ölüm sosyolojisi bağlamında pandem(ik) kapatılma: Sevgi, duyum- sama ve hiçlik. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 41(2), 221-242.
- Saka, D. (2019). İfşanın sosyal medyada intikam ve cealandırma aracı olarak kullanımı: facebook, twitter ve instagram örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Sennett, R. (2019). Ten ve taş batı uygarlığında beden ve şehir (Çev.: T. Birkan). Metis Ya- yınları.
- Sepetci, N. (2017). Sosyal medyada mahremiyet algısının çöküşü: Instagram örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
- Spranger, E. (2001). İnsan tipleri bir kişilik psikolojisi, İz Yayınları.
- Talimciler, A. (2017). “Ölümlere sevinilmez”, (Yayın tarihi: 2.01.2017), http://t24.com.tr/, Erişim Tarihi:2.1.2017.
- Thomas, L.V. (1991). Ölüm (Çev: Işın Gürbüz). İletişim Yayınları.
- Turner, B. S. (2017). Tıbbi güç ve toplumsal bilgi (Çev.: Ü. Tatlıcan). Sentez Yayınları.
- Turner, B. S. (2020). Beden ve toplum (Çev.: M. B. Bulut). Nobel Akademik Yayıncılık.
