Birtakım Yazılı Kaynaklar Işığında Eski Türk Kağanlarının İktisadî Anlayışları Üzerine Bazı Düşünceler
Author :
Abstract
Tarihî süreç içerisinde, Eski Türklerin, özellikle ekonomik faaliyetler bakımından önemli geleneklere sahip olduklarını dile getirmekte yarar vardır. Bu durumun bir devamı olarak, Eski Türk kültürünü; “ekonomi” temelinde, bazı yazılı kaynaklara binaen değerlendirmek gerekmektedir. Nitekim bir kısım yazılı kaynaklara bakıldığı zaman, Eski Türklerdeki devlet düzeni ile yönetim sistemi arasında; iktisadî etkinlikler yönünden sıkı bir bağın bulunduğunu vurgulamak lazımdır. İlgili mevzunun ise bilhassa “hükümdarlık” düzeyinde ön plana çıktığının altı çizilmelidir. Zira Eski Türk hükümdarları, kendi milletlerinin ekonomik refahlarını temin ve tesis etmek amacıyla büyük gayretler sarf etmişlerdir. Bahse konu kapsama yönelik olarak, Eski Türk devlet yöneticileri için, devleti ayakta tutmanın yegâne yolu; halkı, özellikle ekonomik açıdan kalkındırmaktır. Bu çalışmada, Eski Türk devlet idarecilerinin iktisadî dünya görüşlerine dair belli başlı tespitlerin, söz konusu bağlamda belirlenen kimi yazılı belgelerden hareketle ortaya konulması amaçlanmaktadır. Dolayısıyla malum zemine esas oluşturan Eski Türk devlet geleneğinin, bu eksende uygulanan veya uygulanması lazım gelen ekonomi politikaları bünyesinde ele alınması hedeflenmektedir. Söz konusu minvalde, Eski Türk hükümdarlarının iktisadî anlayışları, birtakım folklorik unsurları takiben izah edilmeye çalışılacaktır. Bu şekilde, Eski Türklerdeki ekonomik sistem, “hükümdarlık” bağlamına dönük olarak; kendi sosyokültürel ve sosyoekonomik koşulları içerisinde tetkik edilecektir. Bahsedilen hususa istinaden; Göktürk Kitabeleri, Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugâti’t-Türk ve Dede Korkut Kitabı olarak sınırlandırılan yazılı Türk kaynaklarındaki başlıca halkbilimsel malzemelerden hareketle; Eski Türk devlet yöneticiliğinin iktisadî kalkınmadaki rolü üzerinde durulacaktır.
Keywords
Abstract
It would be beneficial to point out that Old Turkic peoples, when seen from a historical progress perspective, had important traditions especially in terms of economic activities. As a continuation of this consideration, evaluating Old Turkic culture in the light of some written sources and in an "economically" centered manner is necessary. Because it was seen in several written documents that there is a strong tie in Old Turkic peoples between the governing order and the manner of rule in terms of economic activities. This matter has largely come to the forefront at the level of "rulership". As a matter of fact, Old Turkic rulers made huge efforts in order to establish and provide the economic welfare of the people under their rule. In relation to the relevant matter, the only way for the Old Turkic rulers was to improve the conditions of their people, especially economically. This study will attempt to present the essential ideas of Old Turkic rulers regarding their economic worldviews, based on the available written sources. Therefore, the Old Turkic governing tradition, which forms the basis of this framework, will be explained in regard to the folkloric elements which take place within the scope of the economic policies which are applied or must be applied as part of this tradition. Accordingly, an attempt will be made towards discussing the economic worldviews of Old Turkic rulers within their unique sociocultural and socioeconomic conditions. In regard to this situation, some folkloric materials in the written sources will be used, which are limited to the Orkhon Inscriptions, Kutadgu Bilig, Dīwān Lughāt al-Turk and the Book of Dede Korkut. In this context, an attempt for explaining rulership in Old Turks will be made by taking as basis the primary economic qualities which Old Turkic rulers had or must have had.
Keywords
- Arat, R. R. (2007). Yusuf Has Hacip – Kutadgu Bilig: Metin - Cilt I (5. Baskı). Türk Dil Ku- rumu Yayınları.
- Arat, R. R. (2008). Kutadgu Bilig/Yusuf Has Hacib (İkinci Basım). Kabalcı Yayınevi.
- Atalay, B. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi - Cilt I (İkinci Basım). Türk Tarih Ku- rumu Basımevi.
- Atalay, B. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk tercümesi - Cilt II (İkinci Basım). Türk Tarih Ku-
- Bakırcı, N. (2019). Dede Korkut kitabı bağlamında Oğuzlarda toy geleneği. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7 (20), 130-142. https://doi.org/10.33692/avrasyad.664207
- Bulut, Y. ve Aslan, M. M. (2018). Kutadgu Bilig’de iyi yönetimin esasları. Ombudsman Akademik, Sayı 1, 15-25. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.474586
- Deveci vd. (2013). Dede Korkut hikâyelerinde yer alan değerler. Elektronik Sosyal Bilim- ler Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 46, Yaz, 294-321. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6160/82817
- Ergin, M. (2011a). Orhun abideleri (45. Baskı). Boğaziçi Yayınları.
- Ergin, M. (2011b). Dede Korkut kitabı: Giriş-metin-tıpkıbasım - Cilt I (Sekizinci Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gömeç, S. Y. (2015). Eski Türklerde ekonomik hayat. İçinde Bilgin, A. *Haz.+, Çitçi, S. vd. (Ed.), XI. Millî Türkoloji Kongresi Bildirileri (ss. 558-586). Pelikan Basım.
- İlgen, A. (1999). İslamlık öncesi Türk toplumlarında iktisadi ve içtimai yapı. Dumlupı- nar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2, 97-110. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/4744/65086
- Kafesoğlu, İ. (2013). Türk millî kültürü (35. Basım). Ötüken Neşriyat.
- Koca, S. (1996). Türkiye Selçuklularında ekonomik politika. Erdem, Cilt 8, Sayı 23, 465- 484. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44407/549807
- Özarslan, M. (1998). Oğuz Kağan Destanı’nda tarihî, dinî, beşerî ve tabiatüstü unsurlar. İçinde Özarslan, M. ve Çobanoğlu, Ö. *Haz.+, Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım armağanı (ss. 424-438). Türkiye Diyanet Vakfı Matbaası.
- Roux, J. P. (2018). Türklerin tarihi (Çev.: A. Kazancıgil ve L. Arslan Özcan) (Üçüncü Ba- sım). Kabalcı Yayıncılık.
- Sever, M. (2017). Türk irfân ve medeniyetinin yazılı kaynakları (1. Baskı). Barış Kitap.
- Seyitdanlıoğlu, M. (2009). Eski Türklerde devlet meclisi ‘toy’ üzerine düşünceler. Tarih Araştırmaları Dergisi, 28 (45), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tariharastirmalari/issue/47782/603631
- Tekin, T. (2010). Orhon yazıtları (4. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ziya Gökalp. (2018). Türk medeniyeti tarihi. Duymaz, A. *Haz.+, (4. Basım), Ötüken Neş- riyat.
