Author :
Abstract
Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti Batılı ve modern bir anlayışı kendisine rehber edinmiştir. Çeşitli siyasi, toplumsal, ekonomik ve kültürel değişikliklerden beslenerek gelişen reformist Türkiye, bütünsel anlamda bir dönüşüm sergilemiştir. Reformist Türkiye’de yeniden inşa edilen kentler ve kent mekânları cumhuriyet ideolojisini hatırlatıcı göstergelere sahip olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulmasından sonra modern anlayışa göre oluşturulan kentler bellek mekânları anlamında önceki dönemlere nazaran daha kıymetli görülmüşlerdir. Çünkü bellek mekânlarının sürdürülmesi için önem arz eden mekânlar yeni ideolojik düzenin sürdürülebilirliğinde mihenk taşı konumunda yer almışlardır. Türk kolektif hafızası modern Türkiye algısını temsil edebilen ve önceki yapılardan tamamen bağımsız mekânlar üzerinden devam ettirilmiştir. Türk kolektif hafızası, cumhuriyetin ilanı sonrasında yeni rejimin ideolojisine uygun şekilde oluşturulmuştur. Ortaya çıkan tabloya bakıldığında görülen durum şudur: Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel referansları bırakılarak Batı modelli yeni bir devlet anlayışına geçiş sağlanmıştır. Bu anlayışta modern toplumsal yapılar inşa edilerek kolektif hafızanın bellek mekânları üzerinden kurgusu gerçekleştirilmek istenmiştir. Modern toplumsal yapının kalıcı hale gelmesini sağlamak için radikal kentsel dönüşümlerin yaşandığı da bilinmektedir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti ulusal kimliğinin inşa edilmesinde bellek mekânları bilinçli şekilde meydana getirilmiştir. Türk kolektif hafızasının inşasında birçok cumhuriyet şehrinde yer alan ve modern Türk kolektif hafızasının canlı kalmasında aynı zamanda sürdürülmesinde fazlasıyla önem arz eden Atatürk Evi Müzeleri çalışmamızda göstergebilimsel olarak incelenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında ana karakter olan Mustafa Kemal Atatürk’ün Türk kolektif hafızasındaki yeri ile ilgili literatürde çok fazla çalışma olmaması nedeniyle bu çalışmanın literatürde önemli bir yer edineceği düşünülmektedir. Atatürk Evleri bu bağlamda özellikle seçilmiştir. Çalışma Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce müze haline getirilen 45 Atatürk Evi ile sınırlandırılmıştır. Çalışmanın evrenini bu 45 Atatürk evi oluştururken, örneklemini ise bu evlerdeki nesneler oluşturmuştur. Göstergebilimsel olarak incelenen bu nesnelerin Türk toplumunun hafızasını şekillendiren ve canlı tutan birer kolektif hafıza nesnesi olarak işlev gördüğü tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
State of the Republic of Turkey which was founded after the collapse of Ottoman Empire have adopted a modern western policy. Reformist Turkey which improved itself undergoing political, social, economical and cultural changes has performed a totally transformation. Urban and Urban spaces that were rebuilt in reformist Turkey have had recollective signs of republican ideology. After the foundation of state of the Republic of Turkey, cities that were founded in regard of modernist point of view have been regarded as much more precious compared to previous periods. It is because spaces that are crucial for sustaining memory spaces play an important role in sustainability of new ideological order. Turkish Collective Memory have been maintained through totally independent spaces that are able to represent Turkey image and previous structures. Turkish collective memory has been reformed in accordance with the ideology of new regime after the declaration of the republic. When looked at the table it is seen that a new western state model was adopted by giving upon political, economical, social and cultural references of Ottoman Empire. In this policy, it is aimed to launch the plan on memory spaces of collective memory building modern social structures. It is known that in order to make modern social structure permanent, radical urban transformations are carried out. Memory spaces have been used consciously on building national identity of state of the republic of Turkey. Atatürk House museums that play crucial role on sustaining modern Turkish collective memory that are in many cities of republic and building Turkish collective memory are analyzed using semiotic analysis in our study. In this study, the stuffs in which Atatürk House Museums which are planned as memory space are analyzed in terms of collective memory. As there is only a couple of studies in the literature related with the place of Mustafa Kemal Atatürk who played the main role founding the Turkish Republic, it is thought that this study will play an important role in the literature. In this sense, especially Atatürk Houses were selected. The study is limited with 45 Atatürk Houses which were turned into museum by the General Dictorate of Cultural Heritage and Museums. While 45 Ataturk Houses constitute the universe of this study, the objects in these houses constitute the sample of the study. It is found out that the objects which are analyzed through semiotics operate as collective memory object which shape and nourish Turkish society’s memory.
Keywords
- Anderson, B. (2014). Hayali cemaatler (Çev.: İ. Savaşır). Metis Yayınları.
- Assmann, J. (2015). Kültürel bellek (Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kim- lik). Ayrıntı Yayınları.
- Bachelard, G. (1996). Mekânın poetikası (Çev.: A. Derman). Kesit Yayıncılık.
- Bilgin, N. (2013). Tarih ve kolektif bellek. Bağlam Yayıncılık.
- Connerton, P. (2014). Toplumlar nasıl anımsar? (Çev.: A. Şenel). Ayrıntı Yayınları.
- Çalak, I. E. (2012). Kentsel ve kolektif belleğin sürekliliği bağlamında kamusal mekan- lar: ULAP Platz örneği, Almanya. Tasarım Kuram. 8 (13), 34-47.
- Çimen, Ü. (2020). Danıştay’ın andımız kararının ana haber bültenlerinde sunumunun ulusal kimlik bağlamında değerlendirilmesi. Erciyes İletişim Dergisi. 7 (1), 25-52.
- Erdoğan, Ş. B. (2013). Toplumsal bellek ve medya: Toplumsal hatırlama ve unutturma biçim- leri (seksenler tv dizisi) *Yayımlanmamış yüksek lisans tezi+. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- İnce, G. B. (2010). Medya ve toplumsal hafıza. Kültür ve İletişim Dergisi. 13(1) kış, 9- 29.
- Gross, T. (2002). “Anthropology of collective memory: Estonian national awakening revisited.” Trames 4(6): 342-354.
- Halbwachs, M. (1992). On collective memory. (Ed. Lewis A. Coser). The University of Chicago Press.
- Huyssen, A. (1999). Alacakaranlık anıları: Bellek yitimi kültüründe zamanı belirlemek. Metis Yayınları.
- Lefebvre, H. (1998). Modern dünyada gündelik hayat (Çev.: I. Gürbüz). Metis Yayınları.
- Lynch, K. (1960). The image of the city. MIT Press.
- Mutlu, E. (2012). İletişim sözlüğü. Sofos Yayınları.
- Nora, P. (2006). Hafıza mekânları (Çev.: Mehmet Emin Özcan). Dost Kitabevi.
- Öngel, F. S. (2003). Toplumsal rızanın üretiminde mekân ve ideoloji *Yayımlanmamış yük- sek lisans tezi+. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Parmaksız, P. M. Y. (2013). “Onze vinger zit nog in het gat” 400. yıl vesilesiyle Hollan- da canon’u ve kolektif bellek üzerine düşünceler, folklor/edebiyat. 19 (73).
- Rigney, A. (2005). “Plenitude, scarcity and the circulation of cultural memory.” Journal of European Studies. 1(35), 11-28.
- Rossi, A. (2006). Şehrin mimarisi (Çev.: N. Gürbilek). Kanat Kitap.
- Sancar, M. (2014). Geçmişle hesaplaşma: Unutma kültüründen hatırlama kültürüne. İletişim
- Sennett, R. (2008). Ten ve taş: Batı uygarlığında beden ve şehir (Çev.: T. Birkan). Metis Ya- yınları.
- Smith, A. (2002). Ulusların etnik kökeni (Çev.: D. Kömürcü). Dost Kitabevi Yayınları.
- Wagner, P. (2009). Modernliğin sosyolojisi (Çev.: M. Küçük). Ayrıntı Yayınları.
- Yalım, İ. (2012). “Ulus devletin kamusal alanda meşruiyet aracı: Toplumsal belleğin ulus meydanı üzerinden kurgulanma çabası” içinde, Başkent üzerine mekânpolitik tezler, Ankara’nın kamusal yüzleri, İletişim.
- Yeşilkaya, G. N. (1999). Halkevleri: İdeoloji ve mimarlık. İletişim Yayınları.
- Yücel, H. (2009). “Psikanalitik bir perspektifin milliyetçiliği anlamaya yönelik imkânla- rı”. Eleştirel Psikoloji Bülteni. (2), 32-47.
- Atatürk Evlerinin Listesi. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/Eklenti/10073,ataturk- evleri.pdf?0 Erişim Tarihi: 02.11.2021.
