Author :
Abstract
Çocuk ve çocukluğa dair belirlemeler tarih boyunca her medeniyette, kültürde ve inanç sisteminde ayrıcalıklı bir yere sahip olmuştur. Osmanlı-Türk kültüründe de çocuğa özel bir ehemmiyet verildiği sözlü ve yazılı birçok kaynakta açık bir biçimde görülmektedir. Osmanlıca neşredilmiş çocuk ve gençlik temalı gazete, mecmua, salname, ruzname vb. birçok yayın Osmanlı-Türk modernleşmesinin bu konuya derin bir ilgi duyduğunun ve konuyu entelektüel bir zeminde ele alma gayretinde olduğunun önemli kanıtlarındandır. Osmanlı Devletinin son dönemine damgasını vuran modernleşme hamleleri askeri, siyasi, toplumsal birçok önemli alana sirayet ettiği gibi tüm bu alanların besleyicisi konumunda olan eğitim süreçlerini de içerecek bir şekilde gelişim göstermiştir. Dönemin Osmanlı bürokrat ve aydınları amaçladıkları asrileşme politikalarının gücü ve sürekliliği noktasında en temel eğitim süreçlerinden başlamak üzere yeni nesillerin belirlenen ideal yurttaş profilinde şekillenmesi için ciddi bir gayret göstermişlerdir. Örneğin eğitim kurumlarındaki müfredat modern Batılı anlamdaki bilgi ve değerleri ihtiva edecek şekilde yeniden dizayn edilmeye çalışılmıştır. Eğitim süreçlerini desteleyecek mahiyette dönemin basın-yayın faaliyetleri de modernleşme hedefi bağlamında biçimlenmiş ve bu kapsamda çocuk ve gençlik üzerine yeni düşünceleri oluşturup yaygınlaştırmak üzere ciddi bir süreli yayın birikimi oluşturulmuştur. 1869 yılında ilk çocuk sürelisi olarak yayın hayatına başlayan “Mümeyyiz” gazetesi Osmanlıca çocuk ve gençlik temalı yayıncılık faaliyetlerinin başlangıcını teşkil etmektedir. Söz konusu gazetenin ardından çocuk temalı birçok sürelinin de yayın hayatına girdiği bilinmektedir. Özellikle bu yayınların terbiye, ahlak, sosyalizasyon, eğitim, kültür, eğlence vb. içerikli olduğu görülmektedir. Bu bağlamda yapılması hedeflenen arşiv taraması ile elde edilecek çocuk sürelilerinin tespit edilmesinin literatürdeki önemli bir eksikliği gidereceği ifade edilebilir.
Keywords
Abstract
Determinations about the child and childhood have had a privileged place in every civilization, culture and belief system throughout history. It is clearly seen in many oral and written sources that a special importance is given to the child in the Ottoman-Turkish culture. Children and youth-themed newspapers, magazines, salname, ruzname and many similar publications published in Ottoman Turkish are important proofs that Ottoman-Turkish modernization took a deep interest in this issue and tried to deal with the issue on an intellectual basis. The modernization moves, which marked the last period of the Ottoman Empire, spread to many important military, political and social areas, as well as developed in a way that includes the education processes that are the feeder of all these areas. Ottoman bureaucrats and intellectuals of the period made a serious effort to shape the new generations in the ideal citizen profile, starting from the most basic education processes at the point of power and continuity of the modernization policies they aimed. For example, the curriculum in educational institutions has been tried to be redesigned to include modern Western knowledge and values. The media activities of the period to support the educational processes were also shaped in the context of the goal of modernization, and in this context, a serious accumulation of periodicals was created in order to create and disseminate new ideas on children and youth. “Mumeyyiz” newspaper, which started its publication life as the first children's periodical in 1869, constitutes the beginning of publishing activities in Ottoman language with the theme of children and youth. It is known that after the aforementioned newspaper, many periodicals with a child theme were also published. In particular, these publications are about discipline, morality, socialization, education, culture, entertainment, etc. appears to be content. In this context, it can be stated that determining the children's time periods to be obtained by the archive scanning, which is aimed to be carried out, will eliminate an important deficiency in the literature.
Keywords
- Akdağ, E. ve Uçan, H. (2020). Sevimli Mecmua adlı çocuk dergisinde çocuğa ve eğitime bakış. Turkish Studies, 15(2), 595-609.
- Bilge, H. (2020). Osmanlı Devleti'nin öğrencilere özel son gazetelerinden: Talebe Mec- muası. Asia Minor Studies, 8 (2) , 467-478 .
- Budak, L. ve Budak, Ç. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne ilkokul programları (1870 -1936). Türkiye Sosyal Araştırmalar (TSA), 18(1), 51 -68.
- Bulut, S. S. ve Sarıkaya, M. (2018). Bizim Mecmua’da akıl oyunları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(1), 568-591.
- Çıkla, S. (2005). Tanzimat’tan günümüze çocuk edebiyatı ve bazı öneriler. Hece Aylık Edebiyat Dergisi, 9(104-105), 89- 107.
- Davulcu, E. (2015). Osmanlı Devleti’nde genç dimağları basın yolu ile şekillendirmek: Talebe Defteri Dergisi ve dergi söyleminde savaş ve vatan sevgisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(37), 537-561.
- Ergül, S. (2014). Çocuklara Rehber dergisi ve 19. yüzyıl Osmanlı çocuk eğitimindeki yeri [Ya- yımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- İnuğur, M. N. (1993). Basın ve yayın tarihi. Der Yayınları.
- Kür, İ. (1991). Türkiye’de süreli çocuk yayınları. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Okay, C. (1999). Eski harfli çocuk dergileri. Kitabevi Yayınları.
