Author :
Abstract
Anadolu’nun bir Türk yurdu haline gelmesinde ve Türkiye ismiyle anılmasında Anadolu Beyliklerinin oynadığı rol oldukça önemlidir. Bu beyliklerden en uzun ömürlüsü ise Mardin, Hısn-ı Keyfa ve Harput olmak üzere üç kol halinde tarih sahnesinde yer alan Artuklulardır. Anadolu Türk İslam tarihinde gerek siyasi gerekse kültürel ve sanatsal anlamda önemli bir yer işgal eden Artuklular, Haçlı istilasına ilk meydan okuyan Türk Devleti olmasının yanı sıra şifahane, medrese ve cami kültürünün gelişmesinde de önemli katkılar sağlamıştır. Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan’ın komutanlarından biri olan Artuk Bey’in Suriye Selçuklu Hükümdarı Tutuş’la yaptığı ittifak neticesinde elde ettiği Kudüs bölgesinde temelleri atılan beylik, Artuk Bey’in vefatından sonra Fatımilerin Kudüs’ü ele geçirmesi nedeniyle Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İlgazi tarafından el Cezire bölgesinde kurularak gelişim göstermiştir. Anadolu coğrafyasının Türk kimliği kazanmasında önemli bir rol oynayacak olan Artuklu Devletlerinin tarih serüveni de böylece başlamıştır. Türk ve İslam medeniyetini derinden sarsmış olan Haçlı Seferlerinin başlangıcında İslam dünyası, mağlup ve motivasyonunu kaybetmiş bir haldedir. Böyle bir zamanda, Sökmen, İlgazi, Belek Gazi gibi meşhur liderler öncülüğünde Haçlılara ilk karşı koyan Türk Devletlerinden biri olan Artuklular, Harran, Afrin gibi büyük zaferlerle Haçlılara el Cezire, Irak ve Kuzey Suriye yolunu kapatarak Türk ve İslam dünyasına büyük hizmetler yapmışlardır. Çalışmamızda Türkiye’de, Türkçe çevirisi yapılmış olup Artuklular hakkında bilgi içeren kaynaklar değerlendirilerek Artuklu tarihine ışık tutan yönleri ortaya konulacaktır.
Keywords
Abstract
The role played by the Anatolian Principalities in making Anatolia a Turkish homeland and being known as Türkiye is very important. The longest-lived of these principalities is the Artuqids, who took part in history in three branches: Mardin, Hısn-ı Keyfa and Harput. Occupying an important place in Anatolian Turkish-Islamic history both politically, culturally and artistically, the Artuqids were the first Turkish State to challenge the Crusader invasion, as well as making significant contributions to the development of healing houses, madrasahs and mosque cultures. The principality, whose foundations were laid in the Jerusalem region, which was acquired by Artuk Bey, one of the commanders of the Great Seljuk Sultan Alparslan, as a result of his alliance with the Syrian Seljuk Ruler Tutuş, was founded by Artuk Bey's sons, Sökmen and Sökmen, after the Fatimids captured Jerusalem after the death of Artuk Bey. It was established and developed by Ilgazi in the Al Jazeera region. Thus began the historical adventure of the Artuqid States, which would play an important role in the Anatolian geography gaining a Turkish identity. At the beginning of the Crusades, which deeply shook Turkish and Islamic civilization, the Islamic world was defeated and demotivated. At such a time, the Artuqids, who were one of the first Turkish States to resist the Crusaders under the leadership of famous leaders such as Sökmen, İlgazi and Belek Gazi, made great services to the Turkish and Islamic world by closing the road to Al Jazeera, Iraq and Northern Syria to the Crusaders with great victories such as Harran and Afrin. In our study, the sources in Turkey that have been translated into Turkish and contain information about the Artuqids will be evaluated and the aspects that shed light on the Artuqid history will be revealed.
