Dezavantajlı Bir Bölge Okulundaki Ortaokul Öğrencilerinin Yapay Zeka Kavramına İlişkin Metaforik Algıları
Author :
Abstract
Öz: Bu çalışma, dezavantajlı bölgelerdeki ortaokul öğrencilerinin yapay zekâ ile ilgili metaforik algılarını incelemeyi amaçlamaktadır. Fenomenografik bir nitel araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen araştırmada, öğrencilerin yapay zekâyı nasıl algıladıkları ve değerlendirdikleri ortaya konmuştur. Çalışma, 2024-2025 öğretim yılında bir devlet okulunun 8. sınıflarından rastgele seçilen gönüllü 40 öğrenci ile yürütülmüştür. Veri toplama aracı olarak, öğrencilere "Yapay Zekâ... gibidir. Çünkü ..." cümlesini tamamlamaları istenen kartlar dağıtılmış ve öğrencilerin bu kartları doldurmaları istenmiştir. Öğrencilerin metaforları beş aşamalı bir analiz süreciyle incelenmiştir: Adlandırma ve etiketleme, sınıflandırma, kategorileştirme, güvenilirlik değerlendirmesi ve nicel analiz. Katılımcı öğrenciler 134 farklı metafor üretmiştir. Öğrencilerin yapay zekâyı eğitim, teknoloji, bilişsel beceriler, sosyal etkileşim, tehditler ve verimlilik bağlamında değerlendirdiklerini göstermektedir. Öğrencilerin yapay zekâyı eğitimde bilgiyi sağlama, erişimi kolaylaştırma, yaratıcı düşünmeyi teşvik etme ve yeniliklere öncülük eden bir araç olarak gördükleri belirlenmiştir. Yapay zekâ öğrenciler için iş gücü değişimini sağlayan, verimliliği artıran, bilgiye kolay erişim sağlayan ve hayatı kolaylaştıran bir teknoloji olarak öne çıkmaktadır. Bununla birlikte yapay zekâ öğrenciler için hem öğrenmeyi destekleyen bir araç hem de dikkatli kullanılmadığında potansiyel riskler taşıyan bir teknoloji olarak algılanmıştır. Bu öğrencilerin yapay zekâyı insan zekâsını taklit eden ve geniş bir potansiyeli olan, ancak hala belirli sınırlamalara sahip bir teknoloji olarak algıladıkları belirlenmiştir. Öğrencilerinin yapay zekâ ile ilgili sosyal etkileşim ve iletişim algıları incelendiğinde, yapay zekâyı hem insan benzeri yeteneklere sahip hem de insanlarla etkili iletişim kurabilen bir teknoloji olarak gördükleri saptanmıştır. Sonuç olarak, yapay zekâ öğrenciler için verimlilik ve üretkenlik açısından vazgeçilmez bir teknoloji olarak algılanmaktadır. Çalışma, öğrencilerin yapay zekâya dair farkındalık ve eleştirel bir bakış açısı geliştirdiklerini ortaya koymaktadır. Araştırma, eğitimde yapay zekânın bilinçli kullanımına yönelik politikaların geliştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
Keywords
Abstract
This study examines the metaphorical perceptions of middle school students from disadvantaged regions regarding artificial intelligence (AI). Using a phenomenographic qualitative research method, the study explores how students perceive and evaluate AI. The research was conducted with 40 voluntary 8th-grade students randomly selected from a public school during the 2024-2025 academic year. As a data collection tool, students were given cards containing the phrase "AI is like... because..." and asked to complete the sentence. The students' metaphors were analyzed through a five-step process: naming and labeling, classification, categorization, reliability assessment, and quantitative analysis. Participating students produced 134 different metaphors. It shows that students evaluated artificial intelligence in the context of education, technology, cognitive skills, social interaction, threats, and efficiency. It was determined that students perceive AI as a tool that facilitates access to information, promotes creative thinking, and leads educational innovations. For students, AI emerges as a technology that drives labor force transformation, enhances efficiency, provides easy access to information, and simplifies life. However, AI is perceived as a tool that supports learning and as a technology that carries potential risks if not used carefully. It was found that students view AI as a technology that imitates human intelligence and has vast potential yet still possesses certain limitations. When examining students' perceptions of AI regarding social interaction and communication, it was discovered that they see AI as a technology capable of human-like abilities and effective communication with people. Consequently, AI is perceived as an indispensable technology for efficiency and productivity. The study reveals that students have developed an awareness of AI and a critical perspective toward it. The research underscores the need to develop policies for the conscious use of AI in education.
