Author :
Abstract
Selçuklularda belirli bir tahta çıkma usulü yoktu. Hanedanın bütün erkek üyelerinin taht üzerinde hakkı vardı. Her bir hanedan üyesinin doğuştan sahip olduğu bu hak, hükümdarın ölümü ile taht kavgalarının yaşanmasına ve devletin bazı dönemlerde oldukça yıpranmasına yol açmaktaydı. Bununla birlikte Selçuklu hükümdarları, iç ve dış tehlikelerden ülkelerini koruyabilmek, iyi bir hükümdar olacağına inandıkları çocuklarının ellerini kuvvetlendirmek, tahta yönelik tehditleri bertaraf etmek, devletler arası ittifakın devamını sağlamak ya da vefatları halinde ortaya çıkabilecek karışıklıkların önüne geçmek gibi çeşitli nedenlerle kendilerinden sonra tahta oturacak kişiyi belirleme yoluna gitmişlerdir. Bu çalışmada Selçuklu devletlerindeki veliaht tâyin ve törenleri dönem kaynakları göz önüne alınarak değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda Büyük Selçuklu Devleti’nin ilk hükümdarı Tuğrul Bey’den itibaren veliaht ilanının olduğu ve veliaht ilan edilmenin, muhatapları için oldukça önem arz ettiği görülmüştür. Türkiye, Irak, Suriye ve Kirman Selçuklularında da aynı şekilde hükümdarlar veliaht belirlemişlerdir. Bu veliaht tâyinlerine bakıldığında hükümdarların, çocuklarından birini, kardeşini ya da yeğenini veliaht gösterdiği anlaşılır. Veliahtlığın hükümdarın çocukları arasında yaşça en büyük olana verilmesi yönünde bir temayül varsa da her zaman bu şekilde gerçekleşmemiştir. Veliaht bazen hükümdarın en küçük çocuğu olabildiği gibi bazen de veliaht seçimine, taht için devam eden iç mücadele ve dış siyasî gelişmeler etki etmiştir. Ne var ki veliaht kim olursa olsun, tahta çıkışı sağlayan en etkili yol daima bilek gücü ile tahtı ele geçirmek olmuştur.
Keywords
Abstract
The Seljuks did not have a specific way of succession to the throne. All male members of the dynasty had the right to the throne. This birthright of every member of the dynasty led to the throne fights after the death of a ruler, and the state became quite frayed in some periods. However, Seljuk rulers determined the person to take the throne after them for various reasons, such as protecting their country from internal and external dangers, strengthening the position of their children whom they believe would be a good ruler, eliminating threats to the throne, continuing the alliance between states, or preventing any confusion that may arise in the event of their death. In this study, the determination of the successor and succession ceremonies in the Seljuk states were evaluated with regard to the sources of the period. It is concluded in the present study that there occurred a declaration of the successor since Tughril Beg, the first ruler of the Great Seljuk State, and that it was very important for his interlocutors. The monarchs of Seljuks of Turkey, Iraq, and Syria similarly appointed the successors. It is observed that these monarchs designated one of their children, brother or nephew as the crown prince for succession. Although it was customary that the succession should be given to the eldest among the children of the monarch, it did not always happen in that way. The successor was sometimes named as the youngest child of the monarch, and the election of the crown was sometimes influenced by the ongoing internal struggles for the throne and foreign political developments. However, the most effective way to ascend the throne was always to seize it with strength no matter who was named as the successor.
