İnsani Kalkınmaya Yeni Bir Bakış: İnsani Gelişme Endeksi Çerçevesine Özgürlük Göstergelerinin Entegrasyonu
Author :
Abstract
İnsan gelişimi, sosyal ve ekonomik refahın temel göstergelerinden biridir ve ekonomik büyümenin niteliğine dair önemli çıkarımlar sunar. Ancak insan gelişiminin bir bileşeni olarak değerlendirilmesine rağmen, özgürlük kavramı İnsan Gelişmişlik Endeksi (İGE) hesaplamalarına dahil edilmemektedir. Bu çalışmanın amacı, özgürlük kavramını İGE'ye entegre ederek dünya ülkeleri için yeni bir sıralama oluşturmaktır. Çalışmada, 2021 yılına ait İGE verileri ile Cato Enstitüsü ve Fraser Enstitüsü tarafından hazırlanan “İnsan Özgürlüğü Endeksi” raporundan elde edilen özgürlük verileri kullanılmıştır. ARAS, MAUT ve SAW çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemleriyle elde edilen sıralamalar, COPELAND yöntemi ile birleştirilerek tek bir sıralama elde edilmiştir. Hesaplamalar, CRITIC ve eşit ağırlıklandırma yöntemleriyle gerçekleştirilmiştir. İGE’de halihazırda yer alan yaşam süresi, eğitim ve gelir değişkenlerine ek olarak insan özgürlüğü değişkeni de dahil edilerek dört boyutlu bir bakış açısı sağlanmıştır. Ayrıca, insan özgürlüğünün iki alt endeksi olan ekonomik özgürlük ve kişisel özgürlük için de ayrı hesaplamalar yapılmıştır. Bu bağlamda, insan özgürlüğünün dahil edilmesiyle ortaya çıkan değişimler üzerindeki ekonomik ve kişisel özgürlüklerin etkileri de analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, Birleşmiş Milletler'in bölgesel sınıflandırması temelinde yorumlanmıştır.
Keywords
Abstract
Human development is one of the fundamental indicators of social and economic welfare and provides significant insights into the quality of economic growth. However, despite being considered a component of human development, the concept of freedom is not included in the calculations of the Human Development Index (HDI). The aim of this study is to incorporate the concept of freedom into the HDI and create a new ranking for the world's countries. The study uses 2021 HDI data and human freedom data from the “Human Freedom Index” report prepared by the Cato Institute and the Fraser Institute. Rankings generated through the Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) techniques of ARAS, MAUT, and SAW methods were combined into a unified ranking using the COPELAND method. Calculations were performed using both CRITIC and equal weighting methods. In addition to the life expectancy, education, and income variables already included in the HDI, the human freedom variable was incorporated, providing a four-dimensional perspective. Furthermore, these calculations were also conducted for the two sub-indices of human freedom: economic freedom and personal freedom. In this context, the effects of economic and personal freedoms on the changes observed with the inclusion of human freedom have also been analyzed. The results have been interpreted based on the United Nations' regional classification.
