Schmidt Çekici Yaş Tayini Yöntemi Kullanılarak Karagöl Dağları’ndaki Blok Akıntılarının Göreceli Tarihlendirilmesine Dair Bulguların Değerlendirilmesi
Author :
Abstract
Schmidt çekici, sadece kaya sertlik dereceleri hakkında veriler sağlamak için değil aynı zamanda istatistiksel denklem ve formüller ile göreceli bir tarihlendirme yöntemi olarak da kullanılmaktadır. Yöntem, kaya mekanik parametrelerinin hızlı, tahribatsız ve yerinde değerlendirilmesi, numune toplama ve laboratuvar testleri için daha az masraflı olması ve kalibrasyon eğrileri ile geri tepme (R) değerlerinin, bilinen yüzey maruz kalma yaşları ile ilişkilendirilerek göreceli şekilde tarihleme yapma imkanı sunmaktadır. Çalışmanın amacı, Schmidt çekici yaş tayini tabanlı tarihleme ile birlikte periglasyal şekillerin gelişim süreçleri için kronoloji oluşturmaktır. Buna bağlı olarak Türkiye’de sınırlı olan bu tarihleme yöntemi ile ilk defa periglasyal jeomorfoloji özelinde Karagöl Dağları ve aynı zamanda Doğu Karadeniz Dağları ile Anadolu Dağları için karşılaştırılabilir bir veri seti oluşturmaktadır. Bu çalışmada tutarlı geri tepme (R) değerleri elde etmek amacıyla kontrol kayaları (moren) ve test kayaları (blok akıntısı) için benzer litolojik özelliklere sahip sahalar tercih edilmiştir. Çalışmada tarihleme yapmak için iki kontrol noktalı çözümleme denklemi kullanılmıştır. Kontrol noktaları; Doğu Karadeniz Dağları üzerinde yer alan Kaçkar Dağları’ndaki, Kavron Buzul Vadisi boyunca buzullaşmaya uğrayan sahadan, daha önce gerçekleştirilen kozmojenik 10Be yüzey yaş tayini sonuçlarına göre en yaşlı ve en genç olmak üzere iki moren kayasından elde edilmiştir. Tarihleme yapılacak test kayaları ise Karagöl Dağları’nda periglasyal süreçler ile birlikte gelişim gösteren blok akıntıları üzerinden seçilmiştir. Karagöl Dağları’nda iyi gelişmiş iki blok akıntısından (ölçümler dil, orta ve kök bölümü şeklinde yapılmıştır) elde edilen sonuçların 2.09 1.8 binyıl ile 6.92 1.7 binyıl aralığında olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular çalışma sahasının 8.2 binyıl önce etkili olan kısa süreli soğuk iklim salınımları sırasında, bu salınımlardan etkilendiği düşüncesini ortaya çıkarmaktadır. Özellikle bu bulgular periglasyal süreçlerin zaman aralığı ve aktivitenin canlılığını anlamak için önemlidir. Bununla birlikte Karagöl Dağları'nda Schmidt çekici yöntemiyle elde edilen göreli yaş dağılımı (yaklaşık 2–7 binyıl aralığında), Anadolu’nun Geç Buzul sonrası ve Holosen iklim kronolojisiyle genel bir tutarlılık göstermektedir.
Keywords
Abstract
The Schmidt hammer is attractive not only for providing data on rock hardness grades but also as a relative dating method using statistical equations and formulas. The method offers the possibility of rapid, non-destructive, and in-situ assessment of rock mechanical parameters, is less costly than sample collection and laboratory tests, and allows for relative dating by correlating rebound (R) values with calibration curves and known surface exposure ages. The aim of the study is to create a chronology for the development processes of periglacial landforms, along with dating based on the Schmidt hammer age determination. Accordingly, this dating method, which is limited in Türkiye, creates a comparable dataset for the Karagöl Mountains, specifically in terms of periglacial geomorphology, as well as for the Eastern Black Sea Mountains and the Anatolian Mountains for the first time. In this study, sites with similar lithological properties were chosen for control rocks (moraines) and test rocks (block flows) in order to obtain consistent rebound (R) values. In the study, a two-point control analysis equation was used for dating. The control points were obtained from two moraine rocks, the oldest and the youngest, located in the Kaçkar Mountains on the Eastern Black Sea Mountains, from the glaciated area along the Kavron Glacier Valley, based on the results of previous cosmogenic 10Be surface age dating. The test rocks for dating were selected from block streams that developed in the Karagöl Mountains along with periglacial processes. The results obtained from two well-developed block streams in the Karagöl Mountains (measurements were taken from the tongue, middle, and root sections) were found to range from 2.09 ± 1.8 ka to 6.92 ± 1.7 ka. These findings suggest that the study area was affected by short-term cold climate oscillations that were prevalent 8.2 ka. These findings are particularly important for understanding the timing of periglacial processes and the vitality of activity. However, the relative age distribution obtained by the Schmidt method in the Karagöl Mountains (approximately in the range of 2-7 ka) shows general consistency with the post-glacial and Holocene climate chronology of Anatolia.
