TÜRKİYE’DE FAALİYET GÖSTEREN PERAKENDE VE ÜRETİM İŞLETMELERİNİN FİNANSAL PERFORMANSLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: MERKEZ BANKASI SEKTÖR BİLANÇO VE GELİR TABLOLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Author :
Abstract
Perakende sektörü dağıtım kanalı üyelerinin içerisinde çok önemli bir yere sahiptir. Tüketim mallarının dağıtımı, dağıtım kanalının ilk üyesi olan ve endüstriyel sektörde yer alan üretici ile başlar nihai tüketici ile sona erer. Ürünlerin nihai tüketici ile buluşturulması perakendeci sayesinde olmaktadır. Türkiye’de ve dünyada meydana gelen ekonomik, teknolojik, sosyal ve kültürel alanlardaki gelişmelere paralel olarak perakende sektöründe de çok ciddi gelişmeler olmuştur. Ürün ve hizmetlerdeki çeşit ve hacim artışı tüketiciyi çok fazla ürün alternatifi ile karşı karşıya bırakmış bu gelişmeler perakendeyi çok daha önemli bir konuma getirmiştir. Perakende çok önemli bir konuma sahip olması dolayısı ile birçok sermaye sahibi bu alana yatırım yapmış ve bu sektör tüm dünyada çok büyük bir hacme ulaşmıştır. Bu durum aynı zamanda yönetim sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Perakende sektöründe ulusal ve uluslararası oyuncular devreye girmiş, bu da inanılmaz boyutlarda bir rekabeti ortaya çıkarmıştır. Ekonomik ve teknolojik gelişmelere bağlı gelişen rekabet de her geçen gün kârlılıkları daha da aşağılara çekmeye devam etmektedir. Ekonomik hayatta çok önemli bir yere sahip olan perakendenin daha iyi anlaşılabilmesi, rekabette güç kazanılabilmesi için bu sektörün diğer sektörlerden farklıklarının bilinmesi ve sektörün doğasına uygun çözümlerin geliştirilebilmesi ile mümkündür. Bu çalışmada perakende sektörü ile üretim sektörünün finansal performansları incelenerek sektörlerin farklılıkları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda 2011-2016 yılları arasında Türkiye’de faaliyet gösteren üretim ve perakende işletmelerinin finansal tablolarından faydalanılarak finansal performansları açısından bir farklılık olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla Türkiye’de faaliyet gösteren 2011-2013 yılları arasında 500 perakende işletmesi ve 3.506 üretim işletmesi, 2014-2016 yılları arasında ise 591 perakende işletmesi ve 3.057 üretim işletmesinin finansal tabloları incelenmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda Merkez Bankası sektör bilanço ve gelir tablolarından elde edilen veriler oran analizi yöntemi ile analize tabi tutulmuştur. Analiz sonuçları bulgular bölümünde geniş şekilde ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
Retail sector holds an important position among members of distribution channel. Distribution of consumer goods starts with the producer, who is the first member of this distribution channel and included in industrial sector, and ends with the consumer. That the goods are delivered to the consumers is maintained by the retailer. In parallel with economic, technologic, social and cultural development, observed both in Turkey and around the world, serious progress in retail sector has been achieved. The increase in variety and volume of products and services has made the consumers be faced with many product alternatives, and this has led the retail sector to a much more important position. Due to its current significant position, retail sector has attracted quite many investors, which has given rise to a considerable volume of it, sensed all around the world. However, this has brought about management problems. National and international bodies have also started to take action within this sector, as a result of which an incredibly competitive structure has been formed. This progressive competition, which is also resulted from economic and technologic developments, is continuously decreasing the profits aimed. To be able to gain strength in retail sector, which demonstrates a significant role in Economy, it is important to figure out what it really is and how it differs from other sectors as well as to show capacity to develop solutions to problems which are relevant to the nature of this sector. In this study, retail and production sectors are aimed to be compared through the investigation of their financial performances. It is also aimed with the analysis of their statement to identify whether there exist any differences among financial performances of retail businesses functioning in Turkey between the years 2011 and 2016. With this purpose, the statements of 500 retail and 3.506 production businesses functioning in Turkey between the years 2011 and 2013, and 591 retail and 3.057 production businesses functioning in Turkey between the years 2014-2016 have been analyzed. Within the same direction of the objective of this study, the data obtained from sector balance sheet and income statement was analyzed through the ratio analysis technique. The results of the analysis have been extensively discussed in the findings section.
Keywords
- vd, 1997:47; Çabuk, 2013:66; Bektöre vd., 1982:113). Bu oranların durumu her sektör açısından farklılık arz edebilir. Öz sermaye ve yabancı
- lanço kalemlerinin nakite veya satışlara hangi hızla döndüğünü göstermektedir (Okka, 2011:47).
- sektörüne ait oran analizi çalışmalardan bazıları aşağıda gösterilmiştir. Gupta ve Huefner (1972), Johnson (1979) ve Gombola ve Ketz (1983), perakende ve üre
- dır. Zeller ve Stanko (1994) tarafından yapılan çalışmada, perakendecilik sektöründe faaliyet
- ğıyla borçlarını ödeyebilme gücü ortaya konmuştur. Matsumoto vd. (1995), menkul kıymet analistleri için hangi finansal oranların daha
- öneme sahip oldukları saptanmıştır. Taner, Akkaya (2003), hisse senetleri İMKB’de işlem gören iki perakende işletmesi ve bir
- sında kullanılan yöntemleri değerlendirmeye yönelik bir çalışma yapmışlardır. İşeri ve Chambers (2003), İMKB’de yer alan gıda, içki ve tütün sektöründeki üretim iş
- rinde bulunan işletmelerin 1999- 2001 dönemine ait nakit dönüşüm sürelerini karşılaştırılmak
- daha düşük olduğunu ve ekonomik krizlerden daha az etkilendikleri belirtmişlerdir. Külter ve Demirgüneş (2007) tarafından yapılan çalışmada, Türkiye’de faaliyet gösteren
- ler Borsası (İMKB)’nda işlem gören perakendeci firmaların 1997-2006 dönemindeki verileri kul-
- tespit edilmeye çalışılmıştır. Phillips, Volker, ve Anderson (2009), tarafından yapılan çalışmada 1998-2000 yılları ara
- ve hizmet işletmeleri arasındaki farklılıklar incelenmiştir. Evans ve Mathur (2014), Amerikalı perakendecilerin 1982-2007 dönemindeki finansal
- düşüş içerisine girdiğini göstermişlerdir. Soba, Akyüz, Uğurcan (2016), Borsa İstanbul’da işlem gören on büyük perakende şirketi
- nin 2011-2015 yılları arası finansal verileri kullanılarak şirketlerin verilerini Altman yöntemi (5
- oran) kullanılarak analizler yapmışlardır. Uyguntürk, Korkmaz (2016), tarafından 2012-2014 dönemini kapsayan çalışmada firma
- firmanın etkinlik değerleri hesaplanmıştır. Başar ve Azgın (2016) tarafından Borsa İstanbul’da işlem gören ve perakende ticaret sek
- lasyon analizi aracılığıyla aralarında güçlü ilişki bulunan oranlar saptanmıştır. Soy Temür, İşler ve Temur (2017), Borsa İstanbul’da işlem gören on perakende ticaret iş
- letmesinin 2011-2016 dönemine ait mali tablolarını kullanarak, işletmelerin finansal perfor-
- sektörleri arasındaki farkları 2011-2016 yılları arasında finansal tablolardan faydalanarak oran
- rün doğasına uygun olarak yapılmasına zemin hazırlayacaktır. Bu kapsamda 2011-2016 yılları
- çalışılmıştır. Bu amaçla Türkiye’de faaliyet gösteren 2011-2013 yılları arasında 500 perakende
- işletmesi ve 3.506 üretim işletmesi, 2014-2016 yılları arasında ise 591 perakende işletmesi ve
- seviyesinin altında olduğu görülmektedir. 2015 yılında 1,3 seviyesine kadar indiği görülmekte-
- görülmektedir. 2011-2013 yıllarına baktığımızda üretim ve perakende sektörü açısından daha
- anlaşılır bir durum söz konusu iken 2014 yılından sonra perakende sektörünün kendisinden
- nün durumunu görmekteyiz. 2008 yılında üretim sektörünün altında banka kredisi oranına
- grafik aşağıdaki 2008-2010 yılları arasındaki gibidir. Perakende sektörü duran varlıklardan zi-
- rin habercisi olabilir. Şekil 15. Dördüncü Grup Finansal Yapı Oranları (200-2010) 7.3. DEVİR (FAALİYET) ORANLARI / HIZLARI
- men perakende sektörünün kötüye doğru gidişi burada da görülmektedir. 2011 yılında stok
- devir hızı yaklaşık 15 iken 2016 itibariyle neredeyse üretim sektörüne yaklaşmış 7 olmuştur.
- daha yüksek olması beklenir. Oysa 2012-2016 aralığında durumun böyle olmadığı perakende
- aslında durumun perakende lehine olduğu görülmektedir. Aşağıdaki 2008-2010 grafiklerinde
- diği üretim sektörünün gerisine düştüğü görülmektedir. Şekil 19. Birinci Grup Kârlılık Oranları (2008-2010)
- perakende sektöründe bir iyileşme olmadığı gibi 2016 yılında çok gerilere düşmüştür. Peraken-
- Akdoğan, Nalan ve Tenker, Nejat (2007), Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri. Ankara: Gazi Kitabevi
- AKGÜÇ, Öztin (1994) : Finansal Yönetim, İstanbul: Avcıol Basımevi
- Akıncı, Nejat ve Necmettin Erdogan (1995). Finansal Tablolar ve Mali Analiz. İzmir: Barıs Ya- yınları, Fakülteler Kitabevi, 4. Baskı, İzmir.
- Argun ,Dogan ve Cemal İbiş ve Volkan Demir (2008). Mali Tablolar Analizi Uygulamala- rı.No:62 İstanbul :İSMMMO yayınları.
- Başar, A. B. ve Azgın, N. (2016). İşletme performansının ölçülmesinde nakit akış analizlerinin esasları ve Borsa İstanbul perakende sektöründe bir araştırma. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (23), 779-804.
- Bektöre, Sabri ve Ferruh Çömlekçi (1982). Mali Tablolar Analizi. Eskisehir: Eskisehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları No:220/143.
- Büker, Semih, Aşıkoğlu Rıza, Sevil, Güven (1997). “Finansal Yönetim”, (Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir.
- Çabuk, Adem, Karagül, A. Aziz, Erol, Cengiz, Başar, A.Banu, Sevim, Şerafettin, Sayılır, Özlem (2013). Finansal Tablolar Analizi, T.C. Anadolu Üniversitesi AÖF Yayını, Eskişehir.
- Çetiner, Ertuğrul (2007). İşletmelerde Mali Analiz, Gazi Kitabevi, Ankara.
- Deloitte (2015). Global Powers of Retailing 2018: Transformative change, reinvigorated com- merce.
- Emarketer (2016). Worldwide Retail Ecommerce Sales: The eMarketer Forecast for 2020.
- Erdoğan Necmettin (1997), Mali Tablolar ve Analizi, Ankara, Atilla Kitabevi.
- Evans, J. R., & Mathur, A. (2014). Retailing and the period leading up to the Great Recession: a model and a 25-year financial ratio analysis of US retailing. The International Review of Retail, Distribution and Consumer Research, 24(1), 30-58.
- Gombola, Michael J. and J. Edward Ketz (1983). “Financial Ratio Patterns in Retail and manu- facturing Organizations.” Financial Management, Summer, 45-56.
- Gupta, Manak C. and Ronald Huefner (1972). “A Cluster Analysis Study of Financial Ratio Cha- racteristics.” Journal of Accounting Research, 10 (1), 77-95.
- http://www.tuik.gov.tr Erişim tarihi: 21/11/2017
- https://fred.stlouisfed.org Erişim tarihi: 14/04/2018
- İşeri, M. ve Chambers, N. (2003). Üretim ve Perakende Ticaret Sektörlerinin Nakit Dönüşüm Süreçlerinin İrdelenmesi. Mali Çözüm Dergisi. 62, 1-6
- John L O’Donnell (1967). İsletme Finansmanı 2, Basnur matbaası Çeviren; Dogan Sindi- ren,Hasan Erdönmez, Ankara.
- Johnson, Bruce (1979). “The Cross-Sectional Stability of Financial Ratio Patterns.” Journal of Financial and Quantitative Analysis, 14 (5), 1035-1048
- Korkmaz, T. Ve Ceylan, A. (2010). Sermaye Piyasası ve Menkul Değer Analizi, Bursa: Ekin Ba- sımYayın Dağıtım.
- Külter, Banu, Demirgüneş, Kartal (2007). Perakendeci Firmalarda Karlılığı Etkileyen Değişken- ler Hisse Senetleri İmKB’de İşlem Gören Perakendeci Firmalar Üzerinde Ampirik Bir Çalışma, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16, Sayı 1, 2007, s.445-460.
- Langemeier, M. R. (2004). Financial Ratios Used in Financial Management, USA: Kansas State- University.
- Matsumoto, K., Shivaswamy, M. and Hoban Jr., J.P. (1995). “Security Analysts’ Views of the Financial Ratios of Manufacturers and Retailers”, Financial Practice & Education, Fall/Winter, pp. 44-55.
- Okka, Osman (2011). İşletme Finansmanı (A4), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, Geliştirilmiş 5. Basım.
- Phillips, M. D., Volker, J. X., & Anderson, S. J. (2009). A Behavioral Comparison of Financial Ratios for Different Size Privately-held retail and Service Businesses. Journal of Behavioral Studies in Business, 1, 1.
- Rachlin, Robert, Allen, Sweeny (1996). Accounting and Financials Fundamentals For Nonfinan- cial Executives,2nd edition,Amacom American Management Association.
- S.A.Finkler-D.M.Word (2006). ‘’Accounting Fundomentals for Healthcare Monogement, Jone- sond Publisker, USA.
- Soba, M, Akyüz, F, Uğurcan, Y. (2016) Şirketlerin Finansal Performanslarının Altman Yöntemiy- le Analizi: Borsa İstanbul Örneği, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/4, s.65-87
- Soy Temür, Ayşe, İşler, İlyas İlker, Temür, Günay (2017), Finansal Performansın Topsis Yöntemi İle Değerlendiriilmesi: Bist Perakende Ticaret İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Kesit Akademi Dergisi. 3-11. S.712-729
- TAMPF (2016), Dönüşürken Büyüyen Türkiye Perakende Sektörü
- Taner, Berna Akkaya, G. Cenk (2003). İşletme Değerini Belirleme Yöntemleri ve Farklı Sektör- lerdeki İşletmeler Üzerine Bir Uygulama. Ege Akademik Bakış Dergisi, 3(1-2), 1-7.
- Uyguntürk, Hasan, Korkmaz, Turhan (2016). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Perakende Ticaret Sektörü Firmalarının Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi İle Belirlenmesi. BJSS Balkan Journal of Social Sciences, 2016-12, s.411-427
- Zeller, T. L. ve Stanko, B. B. (1994). Operating cash flow ratios measure a retail firm’s “ability to pay”. Journal of Applied Business Resea
