Author :
Abstract
Toplumsal konulara ayna tutan önemli edebi türlerden biri olan romanın ele aldığı sorunsallar, yaşanan (anlatılan) zaman ve toplumla ilişkilidir. Bu bakımdan romanda ortaya konulan kurgusal yapı disiplinlerarası çalışmalar için uygun bir zemin oluşturur. Bu alanlardan biri edebiyat sosyolojisidir. Edebiyat sosyolojisi metin merkezli eleştirilerin hâkim olduğu dönem-den sonra kadın araştırmalarının ve feminist hareketin de katkılarıyla yirminci yüzyılda daha etkin hale gelmiştir. Feminist edebiyat eleştirisinin gündeme getirdiği ve edebi eserlere doğru-dan yansıyan konulardan biri toplumsal cinsiyet meselesidir. Toplumsal cinsiyet, genel olarak biyolojik cinsiyet farklarının dışında kültürlerin oluşturduğu kadınlık ve erkeklik davranışları olarak tanımlanabilir. Toplumun yansıması olan roman türünde de kültürlere ve sosyal koşullara göre kadın ve erkek karakterlerin davranışlarının bir sorunsal olarak kurgulanması kaçınılmazdır. Türk romanında da toplumsal cinsiyete bakışın, bireysel ve toplumsal değişimlere paralel olarak dönemsel farklılıklar gösterdiği gözlemlenmiştir. Oktay Rifat’ın kaleme aldığı Bir Kadının Penceresinden romanı da toplumsal cinsiyet sorunsalının yazma anının gerçekliğini yansıtan bir içeriğe sahip olduğu söylenebilir. Oktay Rifat, 1970’ler Türkiye’sinin az gelişmiş toplumunu kadının sınırlandırılmış dünyasından yansıtır. Erkek baskısı altında bunalan kadının özgürlük arayışı toplumsal cinsiyet kodlarının da göstergesidir. Kadın merkezli bakış açısıyla beliren toplumsal cinsiyet sorunları, kadınların gündelik hayatta yaşadığı zorlukların kurgunun her ayrıntısında yansıtılmasıyla genişler. Bu makalede Oktay Rifat’in Bir Kadının Penceresinden romanında toplumsal cinsiyet sorunları romanın yazıldığı ve anlatıldığı dönemin koşullarıyla paralel bir şekilde ele alınacaktır.
Keywords
Abstract
The problematics of the novel, which is one of the important literary genres that mirror social issues, are related to the lived (described) ti-me and society. In this respect, the fictional structure revealed in the novel creates a suitable ground for interdisciplinary studies. One of these fields is the sociology of literature. The sociology of literature became more active in the twentieth century with the contributions of women's studies and the feminist movement, after the period when text centered criticism was dominant. One of the issues brought up by feminist literary criticism and reflected directly on literary works is the issue of gender. Gender can gene-rally be defined as the behaviors of femininity and masculinity formed by cultures apart from biological gender differences. In the genre of novel, which is the reflection of society, it is inevitable that the behaviors of male and female characters are constructed as a problem according to cultures and social conditions. It has been observed that the view of gender in Turkish novel shows periodic differences in parallel with individual and social changes. It can be said that Oktay Rifat's novel, From a Woman's Window, has a content that reflects the reality of the writing moment of the gender problematic. Oktay Rifat reflects the underdeveloped society of 1970s Turkey from the restricted world of women. The search for freedom of women, who are overwhelmed under the pressure of men, is also an indicator of gender codes. Gender problems that appear with a woman-centered perspective expand with the reflection of the difficulties women experience in daily life in every detail of the fiction. In this article, gender issues in Oktay Rifat's novel, From a Woman’s Window, will be discussed in parallel with the conditions of the period in which the novel was written and narrated.
Keywords
- Balık, M. (2008). Nazlı Eray öyküsünde kentli kadın kimliği. Yazın ve Deyişbilim Araştır- maları, İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları.
- Berktay, F. (2010). Tarihin cinsiyeti. Metis.
- Bourdieu, P., Wacquant, L. (2014). Düşünsel bir antropoloji için cevaplar. (Çev.: N. Ökten). İletişim.
- Butler, J. (1990). Gender trouble: feminism and the subversion of identity. Routledge.
- Butler, J. (2008). Cinsiyet belası: feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. (Çev.: B. Ertür). Metis.
- Davidoff, L. (2021). Feminist tarihyazımında sınıf ve cinsiyet. İletişim.
- Direk, Z. (2017). Cinsel farkın inşası, felsefi bir problem olarak cinsiyet. Metis.
- Dolgun, U. (2021). Edebiyat sosyolojisi yapmak ya da yapamamak! İçinde A. Şeker ve E. Özcan (Ed.), Edebiyat sosyolojisini güncel kılmak. Nika.
- Freud, S. (2006). Cinsellik üzerine. (Çev.: E. Kapkın). Payel.
- Helena H., Françoise, L., Helene La D. ve Senotier, D. (2015). Eleştirel feminizm sözlüğü. (Çev.: G. A. Savran). Dipnot.
- Moran, M. (1998). Türk romanına eleştirel bir bakış 3. İletişim.
- Mead, M. (1970). Male and female: a study of the sexes in a changing world. Penguin.
- Özcan, T. (1999). Oktay Rifat’ın şiirlerinin ve romanlarının incelenmesi. Yeni Türk Edebiyatı Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Irzık, S. ve Parla, J. (2020). Kadınlar dile düşünce. İletişim.
- Rifat, O. (2019). Bir kadının penceresinden. Yapı Kredi.
- Sancar, S. (2020). Türk modernleşmesinin cinsiyeti. İletişim.
- Saraçgil, A. (2005). Bukalemun erkek: Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde ataerkil yapılar ve modern edebiyat. (Çev.: S. Aktaş). İletişim.
- Şeker, A. (2020). Edebiyat ve toplumsal cinsiyet. Gece Kitaplığı.
- Vatandaş, C. (2011). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. İstanbul Journal of Sociological Studies.
