Author :
Abstract
Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin son döneminde özellikle XIX. yüzyılın son çeyreği ile XX. yüzyılın başlarında eğitimin modernleştirilmesi mücadelesinde yaşanan finansman sorunlarına çözüm argümanı olarak görülen münderis vakıfların Basra’daki serencamını incelemektedir. Çalışmanın amacı eğitimin modernleştirilmesi mücadelesinin getirdiği hızlı okullaşma, memur ücreti ve genel eğitim harcamalarının Basra’da karşılanmasındaki yöntemlerden biri olan münderis vakıf akarlarının talimatnamede belirtilen ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığı, karşıladıysa ne seviyede gerçekleştiği ve Basra’da eğitim öğretime etkisi araştırılmıştır. Çalışma çerçevesinde Basra’da bulunan ve münderis hale gelmiş olan vakıfların tespiti yapılmış olup akarlarının kullanımı ve münderis varidatın maarife aktarıldıktan sonra eğitim harcamaları dışında hangi amaçlar için kullanıldığı ele alınmıştır. Nüfuzlu kişilerce vakıf akarlarının haksız kullanımı ve zaman zaman yaşanan yolsuzluklar örnekler üzerinden açıklanmıştır. Burada dikkat çeken münderis hale gelen vakıfların çokluğu ve bu vakıfların akarlarının ciddi bir meblağ olarak ortaya çıkması olmuştur. Öyle ki nakit paranın eğitim harcamalarının karşılanmasından sonra arta kalan miktarın talimatname uyarınca belirlenenlerin dışındaki eğitim harcamalarında kullanılmış olduğu ya da usule aykırı şekillerde işletildiği görülmektedir. Diğer yandan münderis vakıf akarlarına daha fazla gelir sağlaması maksadıyla eklemeler ya da yeniden inşalar söz konusu olmuştur. Tüm bu usulün kullanılmasındaki maksat hayır cihetinden çıkmış ya da eski vazifesini yeterince yerine getiremeyen vakıfların sahip olduğu kaynakların doğru şekilde kullanılarak toplum yararına kullanımının sağlanması olmuştur.
Keywords
Abstract
This study examines the outcomes of obliterated waqfs properties in Basra, which were considered as a solution to the financial problems encountered in the struggle to modernize education, especially during the late Ottoman period, from the last quarter of the 19th century to the beginning of the 20th century. The aim of the study is to investigate whether these obliterated waqf properties, which are one of the methods used to cover the rapid institutionalization, teacher salaries, and general education expenses in Basra, meet the needs specified in the regulations, and if so, to what extent they are fulfilled, and their impact on education in Basra is explored. Within the scope of the study, the identification of obliterated waqf properties in Basra has been carried out, and their usage and the purposes for which the income from these obliterated waqf properties was allocated after being transferred to education (aside from education expenses) have been discussed. Examples are provided to explain instances of improper use and occasional corruption by influential individuals regarding the waqf properties. The significant number of obliterated waqf properties and the substantial amount of their incomes have been notable. It is observed that, after covering education expenses with cash, the remaining amount has been used for education expenses other than those specified in the regulations or operated in irregular ways. On the other hand, additions or reconstructions have been made to the obliterated waqf properties to generate more income. The purpose behind all these methods has been to ensure the proper utilization of resources owned by waqfs that have deviated from their charitable purpose or have been unable to fulfill their former duties adequately, for the benefit of society.
