Author :
Abstract
Mezar taşları ulusların yaşadıkları topraklar üzerindeki mevcudiyetlerinin birer kanıtı olmasının yanı sıra epigrafi, etnografya, edebiyat, folklor, tarih, sanat tarihi alanlarıyla ilgili birer belge nitelediğindedir. Türklerin Anadolu’yu fethinden sonra 20. yüzyılın ilk yarısında kadar geçen süre içerisinde yaptıkları mezar taşları, edebi ve sanatsal bakımdan birer kültür varlığıdır. Ne yazık ki doğal ve beşerî faktörler tarafından uğradıkları tahribatlar sonucunda zarar gören tarihi mezarlıkların ve mezar taşlarının sayıları gün geçtikçe azalmaktadır. Şehirlerin hafız mekanları olan mezarlıkların etkin bir şekilde korunması ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için belgelenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda çalışmada Söke Asri (Çimento) Mezarlık’ta bulunan 23 tarihi değere ve öneme sahip mezar tanıtılıp değerlendirilmiştir. Mezarların 2’si Osmanlı Dönemi’ne, 21’i Erken Cumhuriyet Dönemi’ne aittir. Osmanlı Dönemi’ne ait mezar taşlarının kitabelerinden daha önce bulundukları mezarlıklardan buraya nakledildikleri anlaşılmaktadır. Mezarlar biçim, bezeme, kitabe, malzeme ve teknik özellikleri bakımından detaylı bir şekilde incelenmiştir. Mezarların 14’ü toprak, 7’si çerçeveli, 2’si sandukalı mezar türündedir. Mezar taşlarından en erken tarihli olanı 1916, en geçi ise 1961 yılına aittir. Mezarların 11’inde erkeklerin, 10’unda kadınların medfun olduğu tespit edilmiştir. Mezar taşları form, süsleme, kitabe, malzeme ve teknik özellikleri bakımından Osmanlı’nın geç döneminde görülen sanat anlayışını yansıtmaları bakımından dikkat çekicidir. Kitabelerde harf devriminin de etkisiyle çoğunlukla Latin harflerinin kullanıldığı, içeriklerinde ise Osmanlı Dönemi geleneğinin sürdürüldüğü görülmektedir. Ayrıca mezar taşları Osmanlı Dönemi ile Osmanlı Dönemi’nden Cumhuriyet Dönemi’ne geçiş sürecine şahitlik eden birer tarihi vesikalar olması bakımından da önem arz etmektedir.
Keywords
Abstract
In addition to being a proof of the existence of nations on the lands where they live, tombstones are documents related to the fields of epigraphy, ethnography, literature, folklore, history and art history. The tombstones made by the Turks after their conquest of Anatolia until the first half of the 20th century are cultural assets in literary and artistic terms. Unfortunately, the number of historical cemeteries and tombstones, which have been damaged by natural and human factors, is decreasing day by day. Cemeteries, which are the memory places of cities, need to be documented in order to be effectively preserved and transferred to future generations. In this context, 23 graves with historical value and importance in Söke Asri (Çimento) Cemetery were introduced and evaluated in this study. 2 of the graves belong to the Ottoman Period and 21 to the Republican Period. It is understood from the inscriptions of the tombstones belonging to the Ottoman Period that they were transferred here from the cemeteries where they were previously located. The graves were analyzed in detail in terms of form, decoration, inscriptions, material and technical features. Fourteen of the graves are earth graves, 7 are framed graves and 2 are san-dukala graves. The earliest gravestone dates back to 1916 and the latest to 1961. Men were buried in 11 of the graves and women were buried in 10 of them. The tombstones are remarkable in terms of their form, ornamentation, inscriptions, materials and technical features, reflecting the artistic understanding of the late Ottoman period. It is seen that Latin letters are mostly used in the inscriptions due to the effect of the letter revolution, and the tradition of the Ottoman Period is continued in their content. The gravestones are also important as historical documents witnessing the Ottoman Period and the transition from the Ottoman Period to the Republican Period.
