CBS Teknikleri Kullanılarak Deprem Duyarlılık Analizi için Analitik Hiyerarşi Prosesi: Samsun Ladik Gölü Havzası Örneği, Türkiye
Author:
Abstract
İnsanlığın en büyük sorunlarından birisi doğal afetlerdir. İnsanlığı en çok tehdit eden doğal afet ise depremdir. Depremlerin gerçekleşmesine engel olmak mümkün değildir, ancak deprem öncesi dönemde; halkın her daim deprem konusunda bilgilendirilmesi, dönemsel deprem tatbikatlarının yapılması, yerel olarak deprem planlarının hazırlanması, daha önemlisi depreme dayanıklı yapılar inşa edilmesi, erken uyarı sistemlerinin hayata geçirilmesi ve deprem duyarlılık analizlerinin gerçekleştirilmesi hayati önem taşımaktadır. Günümüzde depreme dayanıklı yapıların inşası bir yandan devam ederken, depremi önceden tahmin etmek için başarıya ulaşmış erken uyarı sistemlerinden bahsetmek oldukça güçtür. Ancak son zamanlarda risk yönetimine katkı sağlayacak deprem duyarlılık analizi çalışmaları önem kazanmıştır. Deprem duyarlılık analizi, risk yönetimi kapsamında depreme dayanıklı yapıların nereye inşa edileceği ve yerleşmelerin nerede kurulacağı gibi önemli hususlara altlık oluşturmaktadır. Bu çalışmada Ladik Gölü Havzası’nda deprem duyarlılık sınıflarının belirlenmesi için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Prosesi’nden (AHP) yararlanılmıştır. Çalışma kapsamında saha ile ilgili erişilebilen eğim, litoloji, fay hatlarına uzaklık, en büyük yer ivmesi, yeryüzü şekilleri ve zeminin geçirimlilik durumu olmak üzere altı (6) coğrafi faktör dikkate alınmıştır. Tüm bu coğrafi faktörler alt kriterlere ayrılmış ve deprem duyarlılık analizinde kullanılmak üzere her ana coğrafi faktör ile alt kriteri için ağırlık oranı hesaplanmıştır. AHP ile belirlenen ağırlık oranları CBS teknikleriyle ana coğrafi faktörlere uygulanmış ve ağırlıklı çakıştırma aracı ile deprem duyarlılık analizi gerçekleştirilmiştir. Nihai sonuç düşük, orta, yüksek ve çok yüksek şeklinde dört (4) farklı sınıfa ayrılmıştır. Yapılan bu gruplamaya göre Ladik Gölü Havzası’nda 42,99 km2’lik alan deprem duyarlılığı açısından çok yüksek, 15,65 km2’lik alan yüksek, 39,32 km2’lik alan orta ve 49,84 km2’lik alan da düşük duyarlılığa sahip çıkmıştır. Bu değerler yerleşme dönemi boyunca en büyük depremi 26 Kasım 1943 tarihinde (Mw 7,2 büyüklüğünde) yaşamış olan Ladik Gölü Havzası’nın hala deprem duyarlılığı açısından önemli bir potansiyel barındırdığını göstermektedir.
Keywords
Abstract
One of the maximum problems of humanity is natural disasters, and earthquake is the most threatening natural disaster to humanity. It is not possible to prevent earthquakes from happening, but in the preearthquake period; It is essential to always inform the public about earthquakes, implement periodic earthquake drills, prepare local earthquake plans, more importantly, construct earthquake resistant structures, implement early warning systems and to implement earthquake susceptibility analyzes. Today, while the building of earthquake resistant structures continues, it is not yet possible to talk about successful early warning systems to predict earthquakes. However, earthquake susceptibility analysis studies that will contribute to risk management have come into prominence, recently earthquake susceptibility analysis position oneself to do something for essential issues such as where to build earthquake resistant structures and where to establish settlements within the scope of risk management. In the present study, Geographical Information Systems (GIS) and Analytical Hierarchy Process (AHP) were used to determine earthquake susceptibility classes in Basin of Lake Ladik in Samsun. Six (6) geographical factors were determined for earthquake susceptibility analysis, including slope, lithology, distance to fault lines, maximum ground acceleration, topography, and permeability of the ground. All these geographical factors were divided into subcriteria. The weight ratio was calculated for each main geographical factor and its sub-criteria to be used in the earthquake susceptibility analysis. Weight ratios were determined with AHP, and these ratios were joined to the main geographical factors with GIS techniques, and earthquake susceptibility analysis was performed with the weighted overlay tool. The final result was divided into four (4) different grades: low, medium, high, and very high. Its susceptibility area of 42,99 km2 in Basin of Lake Ladik is very high in terms of earthquake susceptibility,15,65 km2 is high, 39.32 km2 is medium, and 49,84 km2 is low, according to this grouping. These values show that; Basin of Lake Ladik, which experienced the major earthquake (Mw 7,2 magnitude) on 26 November 1943 during the settlement period, is still at susceptibility of earthquakes.