Author:
Abstract
Olumsuzluk tipolojik farklılıklara bağlı olarak çeşitli yollarla kodlansa da bütün dillerde gözlemlenen evrensel bir ulamdır. Türkiye Türkçesinde olumsuzluk bağlama duyarlı olarak sesbilimsel, sözlüksel ve dilbilgisel düzlemlerde kodlanabilir. Evrensel bir nitelik taşıyan olumsuz kutuplanma kısaca iki olumsuzluk biriminin aynı tümce alanı içerisinde birbirini gerektirmesidir, biçiminde tanımlanabilir. Türkiye Türkçesinde olumsuz kutuplanma birimleri yaygın olarak sözlüksel ve dilbilgisel düzlemlerden seçilen biçimbirimlerle gerçekleştirilir. Olumsuz kutuplanma gereği hiç, hiç kimse, hiçbir, kimse, asla, sakın, katiyen gibi sözlüksel birimlerin bulunduğu tümcelerin yüklemleri olumsuzlukla kodlanmalıdır. Söz konusu gereklilik anlamsal değil biçimseldir. Türkiye Türkçesinde yüklem yok, değil, {-sIz} gibi biçimbirimler ile olumsuzlaştırılabilse de ağırlıklı olarak {-mA-} biçimbirimiyle olumsuzlaştırılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesindeki olumsuz kutuplanma görünümleri Kırgız Türkçesiyle karşılaştırılmış, benzerlikler ve farklılıklar üzerinden bir betimleme yapılmıştır. Kırgız Türkçesinde eç kim, eç nerse, eç kaçan, taptakır, eç cak sözcükleri olumsuz kutuplanma birimleri olarak kullanılmaktadır. Betimleme sonucunda Türkiye Türkçesiyle Kırgız Türkçesinin ayrıntıda kimi farklılıklar içerse de olumsuz kutuplanma açısından büyük oranda benzerlik taşıdığı gözlenmiştir.
Keywords
Abstract
Although negation is coded in various ways depending on typological differences, it is a universal gerund found in all languages. In Turkey Turkish, negation can be coded at phonological, lexical, and grammatical levels depending on the context. Negative polarity, which is a universal feature, can be briefly defined as the mutual entailment of two negation units within the same sentence domain. In Turkey Turkish, negative polarity items are widely implemented with morphemes selected from lexical and grammatical planes. Negative polarization requires the predicates of sentences containing lexical units such as hiç, hiç kimse, hiçbir, kimse, asla, sakın, and katiyen to be coded with negation. This requirement is not semantic but formal. Although the predicate can be negated with morphemes such as yok, değil, {-sIz} in Turkey Turkish, it is predominantly negated with the morpheme {-mA-}. In the present study, the negative polarization patterns in Turkey Turkish were compared with Kyrgyz Turkish, and a depiction was made based on similarities and differences. The words eç kim, eç nerse, eç kaçan, taptakır, eç cak are used as negative polarity items in Kyrgyz. As a result of the depiction, it was observed that Turkey Turkish and Kyrgyz Turkish share a considerable similarity in terms of negative polarization, although they have some differences in detail.